Vấn đề dạy và học tiếng Anh ở Nhật Bản

Kể từ năm 1996, chưa bao giờ công nghệ kỹ thuật số và tiếng Anh lại hợp nhất chúng ta đến thế, gần đây nó cho phép Trung Quốc, Ấn Độ và các quốc gia khác khởi sắc ở lĩnh vực kinh tế trên thế giới. Con đường phía trước cho các quốc gia thích nghi với những xu hướng dựa trên kỹ thuật số và tiếng Anh sẽ đều bình yên và thịnh vượng.

Vì vậy, giáo dục Nhật Bản nên định hình lại việc dạy tiếng Anh hiện tại trong các lĩnh vực chính yếu của chương trình học, trong việc đánh giá và trong việc giảng dạy để chuẩn bị tốt hơn cho học sinh trong thế giới “phẳng hơn” ngày mai.

“Thế giới phẳng” (theo định nghĩa của Thomas Friedman) đa ngôn ngữ ngày nay ngày càng có nhiều người sử dụng tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 2. Do vậy, thành thạo tiếng mẹ đẻ và tiếng Anh, cùng với công nghệ là những kỹ năng cần thiết nhất.

Tiếng Anh được học tốt nhất trong một chương trình học có cấu trúc, hợp nhất, kết hợp cả 4 kỹ năng nghe, nói, đọc và viết. Mặc dù hiện vẫn có chương trình tiếng Anh ở trường trung học cơ sở và phổ thông cơ sở, và hơn 95% các trường tiểu học Nhật có các hoạt động liên quan đến tiếng Anh nhưng vấn đề làm sao để tiếng Anh ở trường tiểu học hoà nhập được vào bức tranh tổng thể, vẫn là vấn đề của mỗi trường.

Vì vậy, bước đầu tiên nên phát triển nhanh chóng một chương trình học tiếng Anh toàn diện. Điều này sẽ cho phép các trường tiểu học và trung học cơ sở có thể tối ưu hoá việc học tiếng Anh hiện tại.

Những cuộc thi đánh giá tiếng Anh (như các bài kiểm tra để vào các trường trung học và đại học hàng đầu Nhật Bản) có rất ít quan hệ với khả năng sử dụng tiếng anh của học sinh. Do vậy, học sinh (và giáo viên) phải chọn việc học (dạy) giao tiếp tiếng Anh hoặc là “tiếng Anh cho các bài thi” - loại tiếng Anh thường chiếm ưu thế.

Ở Hàn Quốc, bài thi nghe tiếng Anh đã trở thành một phần của kỳ thi quốc gia kể từ năm 1993. Trong vòng 3 năm, bài thi này đã có tác động rất tích cực đối với việc dạy tiếng Anh giao tiếp và tài liệu giảng dạy.

Mặc dù cuộc thi nghe ở Nhật bắt đầu từ năm 2005, nhưng tác động của nó ít được nói tới. Sự hứng thú của người học và việc giảng dạy sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng xấu cho tới khi các bài thi quan trọng bắt đầu kiểm tra tiếng Anh mang tính thực tế hơn.

Hiển nhiên, tài liệu dạy và học tiếng Anh trong lớp học nên nhấn mạnh việc dạy sử dụng lặp lại trong càng nhiều tình huống thực tế càng tốt. Vì tiếng Anh (và công nghệ) là những kỹ năng đòi hỏi việc luyện tập lấy người học là trung tâm, học sinh nên nói và viết (những kỹ năng chủ động) và nghe và đọc (những kỹ năng thụ động) nhiều trong khi giáo viên giảng giải.

Tiếng Nhật chỉ nên được sử dụng ít, dưới 30% thời gian. Như tôi đã nhấn mạnh, giáo viên là một nguồn giáo dục quan trọng nhất trong lớp học. Nên chính sự nhiệt tình của giáo viên với tiếng Anh và việc học tập làm cho học sinh cảm nhận được và thi đua học.

Tuy nhiên, giáo viên ngày nay đang được yêu cầu là phải làm nhiều hơn trong lúc được hỗ trợ ít hơn khi các trường học sáp nhập hoặc đóng cửa trên khắp Nhật Bản. Khi giáo dục của thế hệ sau rõ ràng là tương lai của chúng ta, thì làm sao chúng ta có thể chi ít tiền như thế cho giáo dục?

Ở Hàn Quốc, kể từ năm 1997, tiếng Anh là môn bắt buộc từ lớp 3. SV Hàn Quốc vào trường ĐH phải học 10 năm tiếng Anh, so với học sinh của Nhật là 6 năm. Chương trình học của Trung Quốc ít thống nhất hơn, nhưng kể từ năm 2005, những khu vực thành thị và duyên hải đã dạy tiếng Anh cho học sinh lớp 3 hoặc sớm hơn. Hãy xem kết quả thi TOEFL và TOEIC của người Hàn Quốc và Trung Quốc có đáng ngạc nhiên không?

Sự ham học của học sinh là điều quan trọng. Năm ngoái những sinh viên của Mỹ tại trường ĐH Hakuoh đã thăm trường tiểu học Mamada Higashi để giúp đỡ trong chương trình tiếng Anh của họ. Sau mỗi bài học, những học sinh tiểu học làm các ngân hàng câu hỏi đơn giản về lớp học. Những việc làm giúp cho lớp học luôn có hứng thú và tiếp cận được tới tất cả học sinh như thế rất được khuyến khích.

Cũng có những tín hiệu thay đổi mang tính khích lệ, ví dụ, Bộ Giáo dục và Khoa học trong cuộc họp vào ngày 24/10 đã nhấn mạnh khả năng thể hiện chủ động để giao tiếp tạo nên những ý tưởng gần gũi với đời sống của học sinh. Tuy nhiên, chúng ta có đang chuyển biến và đã đủ năng động chưa?

Con đường phía trước của việc dạy tiếng Anh ở Nhật sẽ phải có tầm nhìn, sự lãnh đạo và tài chính để đảm bảo Nhật Bản, giống như Microsoft, sẽ tiếp tục cạnh tranh thành công trên thế giới.

Ngô Xuân Nghiệp

Theo Asahi