Thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH trên thế giới khác Việt Nam như thế nào?

Việc đánh giá và công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông tại các quốc gia ở Châu Á có hai xu hướng, gồm: tổ chức một kỳ thi quốc gia chung và trường THPT đánh giá và cấp chứng chỉ tốt nghiệp cho học sinh. Tiêu biểu cho hai xu hướng này là Trung Quốc, Thái Lan và Hàn Quốc.

Trung Quốc

Tổ chức một kỳ thi thống nhất trong cả nước tại các tỉnh (diễn ra trong 2-3 ngày) do Bộ GD chủ trì (các tỉnh có thể tổ chức ra đề thi riêng căn cứ trên phạm vi nội dung do Bộ GD quy định).

Thi 3 môn thi bắt buộc, gồm: Toán, Trung văn, Anh văn và một môn lựa chọn là Khoa học tự nhiên hoặc Khoa học xã hội; hình thức thi: Trắc nghiệm kết hợp với tự luận; kết quả thi dùng để xét công nhận tốt nghiệp THPT và được các trường ĐH, CĐ xem xét khi tuyển sinh.

Hàn Quốc

Học sinh không phải trải qua một kỳ thi quốc gia để tốt nghiệp THPT như nhiều quốc gia khác trên thế giới. Các trường THPT cấp chứng chỉ xác nhận học sinh đã hoàn thành chương trình học THPT và được công nhận tốt nghiệp THPT.

Tổ chức kỳ thi quốc gia để tuyển sinh ĐH, CĐ mỗi năm 1 lần, thường vào tháng 11. Môn thi: Hàn ngữ, Toán học, Tiếng Anh, Ngoại ngữ và các môn khoa học (tối đa 4 môn), các môn xã hội (tối đa 4 môn). Bài thi gồm 180 câu hỏi chia làm 5 phần. Thời gian thi kéo dài 9 giờ trong 1 ngày.

Hình thức thi: Chủ yếu là trắc nghiệm. Thi cử hết sức nặng nề, việc dạy thêm, học thêm rất phổ biến. Hàng năm, phụ huynh phải chi đến 17,4 tỷ USD cho việc học thêm, 70% học sinh tham gia học thêm. Nhiều học sinh tự tử trong thời gian dự kỳ thi.

Thái Lan

Học sinh lớp 12 phải tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia với các đề thi quốc gia, các trường ĐH ở Thái Lan đều chấp nhận kết quả khi xét tuyển thí sinh vào ĐH.

Hằng năm, hầu hết các trường công lập và nhiều trường ĐH tư tham gia kỳ thi chung này để liên kết tuyển sinh ĐH. Sau kỳ thi, thí sinh gửi điểm thi của mình đến các trường xin dự tuyển.

Một số trường ĐH có thể tổ chức kiểm tra sức khoẻ, kiểm tra năng khiếu… tại trường, đối với những ngành nghề đặc biệt. Hiện Thái Lan đang cải tiến tổ chức kỳ thi tuyển sinh theo mô hình tương tự Hoa Kỳ, tức là lập trung tâm tuyển sinh để tổ chức dịch vụ thi nhiều lần trong năm.

Nhật Bản:

Ở Nhật Bản, không tổ chức thi tốt nghiệp phổ thông, các học sinh muốn vào học ĐH phải tham gia một kỳ thi tuyển sinh toàn quốc gồm 6-7 bài kiểm tra theo các môn.

Điểm tổng của kỳ thi này sẽ xác định các cơ sở cụ thể mà thí sinh đủ điều kiện đăng ký; các cơ sở được chia thành các bậc, trong đó các cơ sở có uy tín sẽ đòi hỏi điểm số cao hơn.

Sau đó các thí sinh được yêu cầu tham gia một vòng tuyển sinh thứ hai, được tiến hành riêng bởi từng cơ sở giáo dục mà họ đăng ký. Quá trình tuyển sinh dựa trên cả điểm trong kỳ thi toàn quốc và của cơ sở, mỗi cơ sở sẽ tự xác định tỷ trọng tương đối của các điểm số này.

Một số quốc gia ở Châu Âu, có quy định về việc đánh giá và công nhận tốt nghiệp THPT. Học sinh sau khi hoàn thành chương trình học lớp 12 đều phải trải qua một kỳ thi để được công nhận tốt nghiệp (hoặc được nhận Chứng chỉ tốt nghiệp THPT).

Phần Lan

Ở Phần Lan, các học sinh tham dự kỳ thi ylioppilastutkinto để được nhận bằng tốt nghiệp trung học. Các trường ĐH cũng tự tổ chức các kỳ thi tuyển sinh của mình theo chương trình cụ thể.

Quá trình tuyển sinh thường dựa trên cả điểm thi tốt nghiệp trung học và điểm thi tuyển sinh, tuy nhiên tỷ lệ phần trăm cụ thể về chỉ tiêu của hầu hết các chương trình đào tạo dựa hoàn toàn vào điểm thi tuyển sinh.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia được tổ chức 2 lần một năm, vào mùa xuân và mùa thu, cho học sinh lớp 12, được điều hành bởi EEC. Mục đích của thi tốt nghiệp THPT quốc gia là xác định xem học sinh đã đạt những kiến thức và kỹ năng theo yêu cầu của chương trình THPT hay không.

Học sinh vượt qua Kỳ thi tốt nghiệp giáo dục trung học là đủ điều kiện nhập học CĐ và đủ điều kiện đăng ký vào ĐH. Những người muốn học ĐH còn phải vượt qua kỳ tuyển sinh riêng của trường. Mỗi trường ĐH tự quản lý kỳ tuyển sinh của họ, theo chương trình, tiêu chí cụ thể. Xét đủ điều kiện nhập học ĐH thường được dựa vào cả điểm thi tốt nghiệp giáo dục trung học và điểm thi tuyển sinh. Tuy nhiên, cũng có một số trường hoàn toàn chỉ dựa trên điểm thi tuyển sinh.

Hình thức phổ biến nhất cho thi tuyển sinh vào ĐH là một bài kiểm tra viết, nhưng với các lĩnh vực nghệ thuật, kịch hoặc âm nhạc thì còn đánh giá qua hồ sơ (portfolio) về năng khiếu, hoặc có thể được mời tham gia một buổi thử giọng.

Đối với các trường ĐH định hướng khoa học ứng dụng (Applied Sciences), các bài thi phần lớn được tổ chức tại trường, một số trường có dịch vụ tổ chức thi tuyển sinh ở nước ngoài hoặc qua mạng. Đối với các trường ĐH định hướng nghiên cứu (Academic), các bài thi được tổ chức tại trường. Ngoài ra, một số trường còn bổ sung thêm tiêu chí khác (ví dụ như SAT test).

Pháp:

Kỳ thi tốt nghiệp trung học được tổ chức trên toàn quốc, các học sinh đạt điểm đỗ (ít nhất là 50%) trong bài thi luận Baccalauresat (tú tài) đều có thể tham gia vào hầu hết các chương trình đại học.

Tuy nhiên, các trường ĐH danh tiếng (Grandes Écoles) còn yêu cầu thêm các bài kiểm tra khác, các thí sinh cũng sẽ phải vượt qua kỳ thi tuyển sinh do chính cơ sở tổ chức. Những bài kiểm tra này đòi hỏi hai năm học tập căng thẳng ở các lớp học dự bị có tínhchọn lọc cao do các trường trung học tổ chức, hoặc bởi chính các Grandes Ecoles.

Hoa Kỳ:

Các dịch vụ thi như SAT (Scholastic Aptitute Test – Trắc nghiệm năng lực học tập) và ACT (American College Testing – Trắc nghiệm đại học Hoa Kỳ) được tiến hành nhiều lần trong một năm, thí sinh được chọn thời điểm thi thích hợp với mình; Học sinh tham dự kỳ thi SAT thường là học sinh hai năm cuối bậc THPT (học sinh lớp 11 hoặc lớp 12). 

Kết quả kỳ thi SAT được sử dụng làm một trong những căn cứ quan trọng để xét tuyển vào các trường ĐH của Hoa Kỳ, cùng với với các tiêu chí khác như: hồ sơ thí sinh; kết quả các hoạt động ngoại khóa; thư giới thiệu; kết quả phỏng vấn. Thường SAT được tổ chức 6-7 lần trong 1 năm. SAT có 2 kỳ thi chính là SAT I và SAT II :

- Kỳ thi SAT I (Reasoning Testing): là điều kiện bắt buộc cho tất cả học sinh, khi học sinh có nguyện vọng xét tuyển vào học ở nhiều trường ĐH ở Hoa Kỳ.

SAT I thi 3 lĩnh vực: Toán, Đọc hiểu và Viết. Thời gian làm bài thi SAT kéo dài trong vòng 3 giờ 45 phút (bao gồm cả thời gian nghỉ, phát và thu đề). Bài thi SAT I gồm 3 phần chính thuộc 3 lĩnh vực Toán, Đọc hiểu và Viết. Mỗi phần chia ra 3 phần nhỏ, thành 9 phần, gồm trên 200 câu hỏi/bài thi.

- Kỳ thi SAT II (Subject Test): Không bắt buộc đối với tất cả học sinh phải thi, vì kết quả SAT II chỉ sử dụng khi học sinh có nguyện vọng nộp đơn xét tuyển vào học ở các trường ĐH hàng đầu, có tính cạnh tranh cao, như: Havard, Princeton, Yale, Columbia, Brown, Stanford,… hoặc để học sinh xin học bổng.

SAT II là phần thi riêng biệt theo từng môn. Tùy từng trường ĐH, theo yêu cầu và mục tiêu của từng ngành đào tạo, học sinh phải dự thi các môn phù hợp, thông thường thí sinh có thể tùy chọn 3 môn trong số các môn thi sau: Tiếng Anh(Văn học); Lịch sử (Lịch sử Mỹ, Lịch sử thế giới); Toán(Toán 1, Toán 2); Các môn khoa học thực nghiệm (Sinh, Hóa, Lý) và Ngoại ngữ(tiếng Trung, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Hebrew (Do Thái) hiện đại, Ý, Latinh, Nhật, Hàn).

 Tất cả các môn đều thi theo hình thức trắc nghiệm, trừ một số môn đặc thù như Sinh học (thi thực hành) hoặc các môn Ngoại ngữ (thi nghe nói) và Toán. Mỗi môn thi có thang điểm tối thiểu từ 200 điểm đến tối đa 800 điểm. Thời gian thi là 60 phút/môn.

Australia

 Bao gồm 6 bang và hai lãnh thổ có những chương trình giáo dục phổ thông khác nhau, các chuẩn mực khác nhau với các hướng thi khác nhau phù hợp với hướng chọn của các đối tượng học sinh THPT.

Các kỳ thi tốt nghiệp THPT đều do trường THPT tổ chức thi và được gọi là “kỳ thi của trường” (School based Assessment). Một số trường học tư thục và trường công lập tại Bang Nam Úc sử dụng đề thi International Baccalaureate (IB).

Hồng Hạnh