Học sinh giỏi chưa chắc đã là nhân tài

Giải bài toán học sinh giỏi giống chạy cự li ngắn 100m

Tại Hội nghị về bồi dưỡng các đội tuyển thi Olympic giai đoạn 2016-2025, GS.TS Đỗ Đức Thái, Thư ký Hội đồng Giáo sư Nhà nước ngành Toán học, cho biết cần xác định đúng đối tượng nhân tài cho đất nước, nếu không sẽ đi nhầm hướng.

“Thời gian qua, chúng ta đã giải quyết tốt việc tổ chức các kỳ thi học sinh giỏi và hệ thống trường chuyên, lớp chọn. Tuy vậy, không có nghĩa các em đó hoàn toàn là nhân tài và cũng không nên đồng nhất giữa nhân tài thật với học sinh chuyên, học sinh đạt giải trong các kỳ thi quốc gia, quốc tế.

Tôi biết một bạn rất trẻ, nguyên là học sinh trường chuyên ở Ninh Bình. Bạn không tham gia giải gì nhưng là nhân tài trẻ xuất sắc khi được phong giáo sư bậc cao nhất, với số phiếu tuyệt đối ở một trường đại học danh tiếng tại Đức”, ông cho hay.

Cũng theo GS.TS Đỗ Đức Thái, chúng ta cần có góc nhìn mới, xây dựng tiêu chí, mở rộng cơ chế để phát triển nhân tài.

Việc nghiên cứu khoa học khác hẳn với giải bài toán cho một kỳ thi học sinh giỏi. Nếu không cẩn thận, sẽ làm méo mó mục đích thực của các kỳ thi học sinh giỏi, tạo ra tiêu cực.

Ông cho rằng, giải một bài toán của kỳ thi học sinh giỏi không khác gì đào tạo vận động viên chạy cự li ngắn 100m. Trong khi đó, đào tạo nhà khoa học và nhân tài tương đương việc chạy marathon suốt cuộc đời.

Chia sẻ thêm về nhân tài và đào tạo nhân tài hiện nay, GS.TS Đỗ Đức Thái cho rằng, hiện chúng ta cần nhân tài bởi nền kinh tế và sự cạnh tranh toàn cầu đang chuyển dịch sang nền kinh tế tri thức.

Theo đó, sự cạnh tranh giữa các quốc gia không còn là sự cạnh tranh của lực lượng nhân công giá rẻ mà là hàm lượng chất xám và tri thức trong từng sản phẩm.

Không có quốc gia nào với khoảng 100 triệu dân mà phát triển chỉ tập trung vào dịch vụ và lĩnh vực phi công nghệ.

Do đó chúng ta phải có nguồn nhân lực chất lượng cao để đảm bảo thực hiện chuyển đổi về công nghệ, nhất là thực hiện tốt Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Cần giải thưởng hay nhân tài?

Về việc hình thành đội ngũ nhân tài, theo GS Thái, tất cả các quốc gia trên thế giới đều trải qua các bước: Bồi dưỡng, đào tạo và sử dụng nhân tài, trong đó cốt lõi là chế độ đãi ngộ.

Cùng với đó, theo ông, để có đội ngũ nhân tài cho đất nước cần nghiên cứu lại mục tiêu đào tạo của trường chuyên lớp chuyên, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số. Gắn chặt trường chuyên với các nhà khoa học hàng đầu trong nước và quốc tế; tăng số lượng các môn học STEM.

Đặc biệt theo chuyên gia này, cần xem xét lại mục đích và cách thức tổ chức các kỳ thi học sinh giỏi. “Chúng ta cần các giải thưởng hay cần đào tạo nhân tài cho đất nước?”, ông đặt câu hỏi.

Trên cơ sở này, ông cũng đề xuất xây dựng quỹ học bổng quốc gia để cấp học bổng toàn phần cho các tài năng trẻ đích thực; có cơ chế ưu tiên về vị trí việc làm cho tài năng trẻ, làm sao đảm bảo thu nhập xứng đáng cho đội ngũ này.

“Bài học từ Hàn Quốc, Trung Quốc và Singapore rất đáng cho chúng ta học hỏi. Chúng ta cần nhìn vào sự thật, bao nhiêu cháu từng đứng trên đỉnh vinh quang các kỳ thi “Đường lên đỉnh Olympia” đang học tập và làm việc cho đất nước? Bao nhiêu phần trăm học sinh đoạt giải quốc tế hiện chỉ còn ủng hộ đất nước từ xa?

Nếu các bạn này hàng ngày trực tiếp đóng góp để tạo ra thế hệ các sinh viên giỏi, các nhà khoa học trẻ giỏi cho đất nước sẽ tốt hơn rất nhiều”, ông chia sẻ.