Đề thi Ngữ văn có thể ra ngoài nội dung sách giáo khoa

Đó là thông tin được Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển trao đổi với phóng viên Dân trí bên lề hội thảo “Đổi mới kiểm tra, đánh giá chất lượng học tập môn Ngữ văn ở trường phổ thông” được tổ chức tại Hà Nội sáng nay (10/4).

Thứ trưởng Hiển cũng nhấn mạnh: Chúng ta đang thực hiện đổi mới kiểm tra đánh giá với vai trò như là giải pháp đột phá đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Đối với từng môn, việc kiểm tra, đánh giá đầu tiên là phải hướng tới đánh giá năng lực người học, trong đó có năng lực chung và yêu cầu riêng cho từng lĩnh vực, từng môn học.

Đối với môn Ngữ văn, chúng ta đã đổi mới theo hướng chung, xác định năng lực chung mà học sinh cần đạt tới, với môn Ngữ văn đã đóng góp được những gì? Những gì đòi hỏi đánh giá riêng với học sinh? Việc đánh giá thực hiện trong cả quá trình dạy học cũng như kết thúc từng giai đoạn, trong đó kết thúc tiểu học, THCS, THPT và liên quan tới việc xét, thi, tuyển sinh vào ĐH, CĐ.

Lâu nay chúng ta đã nói đề Ngữ văn đã hướng tới năng lực và có kết quả bước đầu, nhưng tổng quát lại đề vẫn nặng về kiểm tra học sinh học được những gì, vẫn nặng về cho điểm, học sinh vẫn có thể học bằng bài văn mẫu để tới khi kiểm tra, khi thi rồi viết ra. Trong chương trình dạy tác phẩm nào thì lúc thi cũng chỉ kiểm tra, đánh giá tác phẩm đó, như vậy là kiểm tra học vẹt nhiều hơn là kiểm tra năng lực thật.

Thưa Thứ trưởng, với việc định hướng môn thi Ngữ văn gồm phần đọc hiểu và làm văn thì liệu đề thi năm nay có gì đột biến hay không? Bộ GD-ĐT có đưa ra cấu trúc đề thi môn Ngữ văn để định hướng các trường trong việc ôn tập?

Trước hết tôi phải khẳng định, vài năm trở lại đây Bộ GD-ĐT không đưa ra cấu trúc đề thi và năm nay cũng vậy. Hiện tại chúng tôi chỉ có khái niệm ma trận đề thi mà thôi.

Về đề thi tốt nghiệp THPT năm nay sẽ không có thay đổi so với mọi năm mà Bộ quán triệt đúng hơn với mục tiêu dạy học, quán triệt sát hơn những điều mà Bộ đã hướng dẫn lâu nay. Như chúng ta đã biết, kiểm tra đọc - hiểu là một yêu cầu bắt buộc môn Ngữ văn, việc này đã được thực hiện từ cấp Tiểu học, đến trung học thì việc dạy năng lực đọc - hiểu đã chiếm tỷ trọng lớn trong thời gian và kết cấu nội dung.

Năm nay theo quy chế thì đề thi môn Ngữ văn sẽ được giảm xuống còn 120 phút. Đây cũng là điều mà nhiều học sinh và giáo viên boăn khoăn khi mà thời gian thi thì rút ngắn trong khi kiến thức yêu cầu thì không cắt giảm?

Tôi xin nhấn mạnh, thay đổi ở đây chính là quán triệt mục tiêu dạy học. Về ma trận đề thi cũng không có gì thay đổi cơ bản.

Phần đọc hiểu cũng sẽ không tăng, ma trận đề thi sẽ yêu cầu thí sinh phải vận dụng kiến thức nhiều hơn. Với việc rút ngắn thời gian làm bài thì dung lượng cũng sẽ phù hợp hơn cho học sinh làm bài, không chỉ môn Văn mà đối với môn khác khi có sự thay đổi về thời gian thì phải đảm bảo yêu cầu đó.

Với đề thi môn Ngữ văn ở các khối xã hội trong kỳ tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2014 cũng sẽ được thay đổi theo hướng này. Những tác phẩm được ra đề có thể nằm ngoài sách giáo khoa, nhưng không được vượt quá yêu cầu năng lực muốn đạt tới.

Lâu nay giáo viên và học sinh đều hiểu đề thi bám chương trình tức là không thoát ra khỏi các tác phẩm được giảng dạy trong nhà trường. Thứ trưởng nghĩ sao về điều đó?

Đó là hạn chế, là cách hiểu không đúng của một số giáo viên. Chương trình yêu cầu học sinh đạt được năng lực, kỹ năng như thế nào không có nghĩa là học tác phẩm nào thi tác phẩm đó. Mà điều này có nghĩa là qua tác phẩm đó năng lực đọc hiểu đạt được đến đâu, cảm thụ đến đâu. Sẽ phải thi và kiểm tra điều này chứ không phải kiểm tra độ nhớ tác phảm.

Với việc ra đề mở như vậy thì chắc phải có đáp án mở?

Đúng như vậy. Chúng ta sẽ thay đổi, trước hết nhằm vào đánh giá toàn diện nhất những năng lực cần được đánh giá. Thứ nữa, có thể trong năng lực đọc - hiểu không chỉ kiểm tra trong tác phẩm đã học mà có thể dùng tác phẩm khác có kết cấu nội dung, có mức độ khó, dễ tương đương với tác phẩm đã học. Sẽ thiết kế những đề mà học sinh cần phải chủ động vận dụng những hiểu biết, tình cảm, năng lực của mình để thể hiện. Do đó, cách xác định trong dàn bài có bao nhiêu ý như trước kia cũng phải thay đổi, quan trọng là xác định yêu cầu mà kỹ năng của học sinh đạt được mức độ nào, cách thức giải giải quyết vấn đề để cho điểm.

Như vậy là thay đổi ma trận đề thi môn Ngữ văn giống như những môn khác sang ma trận có đặc trưng riêng, do đó từ đề mở thì đáp án cũng phải mở. Phải thay đổi cả quá trình dạy và học cũng như trong suốt quá trình kiểm tra, đánh giá dạy và học.

Bộ GD-ĐT đã chỉ đạo việc này qua nhiều năm, năm nào trong văn bản hướng dẫn nhiệm vụ năm học cũng nhắc tới yêu cầu này, nhưng việc đổi mới kiểm tra, đánh giá không thể diễn ra đột ngột mà trên cơ sở thực tế chúng ta đang tổ chức dạy học như thế nào để có sự thay đổi cần thiết, bước đầu và sẽ nâng dần ở những năm sau.

Cũng không thể nói là đang dạy như hiện tại mà chỉ kiểm tra như vậy, như vậy thì tác dụng đột phá của kiểm tra, đánh giá sẽ không còn, mà chính muốn kiểm tra đánh giá để định hướng cho việc dạy và học thì phải hướng tới mục tiêu dạy học.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!

Nguyễn Hùng (thực hiện)