Chuyên gia giáo dục Waldorf thế giới: Để trẻ không bị tổn thương cả đời khi học mầm non

Giáo dục sớm dẫn đến những tật bệnh khi lớn lên

Trong suốt thời gian hội thảo 5 ngày diễn ra tại trường Mầm non Cây Bàng (SeaAlmond Waldorf-inspired School), một ngôi trường mầm non theo phương pháp Waldorf, Giáo sư Christoph Jaffke, một trong những chuyên gia hàng đầu của giáo dục Waldorf trên thế giới nhắc đi nhắc lại rằng:

Nếu chúng ta bắt trẻ phải học quá nhiều khi tuổi còn bé, trẻ vẫn học được thôi, vì lúc đó trẻ như một cái chén rỗng có thể tiếp nhận rất nhiều nước, nhưng do điều đó đi ngược lại với sự vận hành tự nhiên của hoạt động não bộ, trẻ sẽ phải chịu hậu quả trước hết về mặt cơ địa (loãng xương dẫn đến gãy tay chân, đau yếu gan thận, dạ dày, tim mạch...) trong quá trình lớn lên và hậu quả của sự ức chế thần kinh kéo dài, dẫn đến các chứng bệnh về tâm lý.

“Sự thể bắt đầu trở nên tồi tệ khi Nga đưa Neil Amstrong lên mặt trăng, người Mỹ bắt đầu cuống cuồng sợ sệt và đưa vào chương trình học của trẻ những kiến thức khoa học trừu tượng từ rất sớm. Từ đó đến nay, không chỉ có Mỹ, toàn Châu Âu và dần lan sang các châu lục khác, người ta giáo dục sớm cho trẻ mà không lường được hết hậu quả.

Con của họ có thể có được một nghề nghiệp lương cao, nhưng lại sớm trở nên chán ghét công việc, chán ghét bản thân, trầm cảm, mất hết lẽ sống hay đơn giản hơn, những con người có vẻ thành đạt đó không có một ngày cảm thấy hạnh phúc và vì thế cũng khó có được tình yêu đẹp và một gia đình êm ấm. Chúng ta đã đánh đổi kiến thức để được cái gì?”, Giáo sư Jaffke nói.

Để được những con người lo hãi suốt ngày như Thiền sư Thích Nhất Hạnh nói trong cuốn sách Trái tim của Bụt: “Thời đại của chúng ta là thời đại trong đó mọi người có nhiều lo lắng và sợ hãi. Chúng ta đã được đào tạo và huấn luyện để sống trong lo lắng... Người nào cũng tên là Nguyễn Thị Lo và Nguyễn Văn Sợ”.

Không phải ngẫu nhiên mà Liên Hợp Quốc đưa “Quyền được chơi” vào quyền căn bản phải được bảo vệ cho trẻ em. Trong khi các bậc phụ huynh nghĩ rằng mình đang hết lòng để trang bị cho con những kĩ năng cần thiết để sống sót, thực ra chúng ta đang không chỉ giết đi tuổi thơ của con, mà còn khiến cho chúng khi lớn lên không sống sót nổi, hoặc sống sót một cách bệnh tật. Bởi những gì cha mẹ đang cố nhồi nhét cho con mình, chỉ là những kĩ năng và kiến thức để sau này có thể kiếm được nhiều tiền. Trong khi cuộc sống này thì lại không chỉ cần có mỗi tiền. Từ tận sâu trong tâm hồn mỗi con người, ai cũng mưu cầu được hạnh phúc.

Trẻ ở lứa tuổi mầm non cần được giáo dục gì?

Vậy chúng ta có thể trang bị cho trẻ cái gì để trẻ lớn lên vẫn có đầy đủ các kĩ năng để làm việc và hạnh phúc với cuộc đời?

Nền giáo dục Waldorf được dựa trên triết học giáo dục của Rudorf Steiner, hệ thống triết học giáo dục được thiết lập dựa trên sự hiểu biết về con người (Anthroposophy). Từ những hiểu biết về con người này, Steiner đã xây dựng lên một chương trình đầy đủ chi tiết cho từng giai đoạn để phát huy được tối đa khả năng của một đứa trẻ.

Giáo dục Waldorf đặc biệt nhấn mạnh vai trò của trí tưởng tượng, phát triển suy nghĩ bao gồm những yếu tố sáng tạo cũng như phân tích, cân bằng mọi sự phát triển trong con người chứ không chỉ riêng trí não. Cũng chính vì thế, Waldorf không khuyến khích trẻ sẻ dụng những thiết bị điện tử hay tivi trong những năm đầu đời để không bị những thứ được định hình sẵn làm thui chột trí tưởng tượng.

Mục tiêu của Waldorf là giáo dục lên một con người trưởng thành có đầy đủ những kĩ năng, kiến thức, giá trị nội tâm mạnh mẽ, một con người hài hòa và cân bằng trong cảm xúc để được tự do lựa chọn tương lai, tự tin và bền bỉ theo đuổi đến cùng những gì mình đã chọn.

Ở độ tuổi mầm non, trẻ học thông qua việc bắt chước, tiếp nhận mọi thứ từ môi trường xung quanh. Việc giáo dục thời kỳ này đặc biệt nhấn mạnh việc học thông qua các hoạt động thực tế, do đó, những hoạt động thủ công, có tính xúc chạm trực tiếp, các hoạt động chân tay... như gieo hạt, tưới cây, hái quả, làm bánh, tham gia giặt đồ hoặc rửa bát cùng cô giáo... là rất cần thiết, cũng là để trẻ học được lòng kiên nhẫn, sự khiêm nhường, thấu hiểu và yêu thương người khác.

Cùng lúc đó, trẻ có thể hiểu được sự vận hành của sự vật xung quanh, ví như muốn có một đĩa rau, không chỉ có thể bỏ tiền mua là đủ, nó còn có sự vất vả của những người ngày đêm vun xới, còn có ánh nắng mặt trời, có nước ngầm chảy âm thầm dưới chân, để trẻ biết quý trọng khi ăn một miếng và thấy biết ơn cả những điều không thể nhìn được bằng mắt.

Trong Waldorf, trẻ sẽ được phát triển ngôn ngữ thông qua những bài hát hoặc các trò chơi vận động hay giờ kể truyện trong ánh nến lung linh trước khi đi ngủ trưa.

Một điều quan trọng nữa phụ huynh cần phải hiểu đó là trẻ từ 0 - 7 tuổi là tuổi mộng mơ thần tiên. Rất cần thiết phải giữ cho trẻ được sống cân bằng êm dịu trong lứa tuổi này với nhịp điệu đều đặn và an toàn.

Trẻ học tại mầm non Waldorf sẽ mở đầu một ngày mới bằng bài hát, thơ sinh hoạt vòng tròn, trải qua các hoạt động thủ công như nặn sáp ong, chơi tự do, ăn uống, trẻ sẽ được vẽ bằng nhiều chất liệu, đặc biệt là vẽ màu nước trên giấy ướt và nghe kể truyện trong ánh nến, để trẻ có thể mang vào giấc ngủ trưa những giấc mơ thần tiên.

Và tất thảy các thầy cô giáo Waldorf đều nuôi nấng học sinh với những tiêu chí căn bản sau:

• Giáo dục không dựa vào thành tích

• Không đánh giá con người qua sự thành công, địa vị hay tiền bạc

• Không áp đặt uy quyền, không thưởng phạt

• Không phán xét

• Nuôi nấng trí tưởng tượng

Các bậc phụ huynh thường hiểu lầm rằng tuổi mầm non chỉ cần ăn với ngủ đầy đủ là được. Tuy nhiên, không chỉ có các nghiên cứu của Waldorf, các ngành khoa học tâm lý, triết học, phân tâm học, y học... cũng đều thống nhất rằng 7 năm đầu đời là thời gian hình thành nhân cách cho trẻ, cũng là khoảng thời gian dễ tổn thương nhất nhưng cũng là thời gian dễ chữa lành nhất.

Cũng chính vì thế mà giáo viên mầm non của Waldorf không chỉ là những cô trông trẻ. Một giáo viên mầm non Waldorf thường phải là một nhà tâm lý, một chuyên gia chữa lành, một người có thể sáng tác thơ, nhạc, các bài sinh hoạt vòng tròn hay những câu truyện kể, truyện để chữa lành.

“Với Waldorf, trẻ được làm bất cứ điều gì không phải chỉ để làm, mà là để rèn luyện một đức tính, kĩ năng gì đó và là để chữa lành những vết thương tâm hồn thậm chí đã có thể có từ khi còn trong bụng mẹ.”, chuyên gia hội họa nổi tiếng của Waldorf thế giới Bernardus Nijhuis nói trong chuyến thăm trường Mầm non Cây Bàng.

Mặc dù trong tình hình thế giới vẫn đang điên đảo về những cạnh tranh vật chất, rất nhiều phụ huynh ở khắp nơi thế giới, thậm chí thung lũng Silicon, Hoa Kỳ cho con theo học các trường Waldorf. Hệ thống các trường giáo dục sớm khắp nơi cũng đã nhận ra sai lầm của mình và bắt đầu dần thay đổi theo hướng của Waldorf. Giáo dục Waldorf, đáng mừng thay lại là câu trả lời cho những thế hệ người trầm cảm hiện nay.

Còn tiếp...

(Kỳ 2 - Giáo dục mầm non là để cân bằng và chữa lành cho trẻ)

Ảnh và một số thông tin bài viết được thu thập từ Trường Mầm non Cây Bàng (SeaAlmond Waldorf-inspired School). Độc giả có nhu cầu hỏi thêm thông tin vui lòng liên hệ trực tiếp đến Cây Bàng:

Nguyễn Châu