Cách để "phản biện như một chuyên gia" trên mạng xã hội

Cuốn sách Phản biện như một chuyên gia của tác giả Lang Minh, do Nhà xuất bản Trẻ phát hành, phân tích sâu các hợp phần hợp thành lập luận - đơn vị nhỏ nhất của tư duy phản biện - gồm: tuyên bố, lý lẽ và bằng chứng.

Tác phẩm gồm 5 chương, tập trung giải thích khái niệm, đặc điểm của mỗi hợp phần, cung cấp các kỹ thuật và hướng dẫn thực hành giúp độc giả mài giũa lập luận sắc bén, hướng tới một phương pháp tư duy hiệu quả.

Ngoài ra, phụ lục viết về lỗi ngụy biện trong tư duy sẽ chỉ ra những lỗi ngụy biện thường thấy mà ai cũng dễ dàng mắc phải. 

Xuyên suốt tác phẩm, độc giả sẽ thấy tác giả Lang Minh liên tục luân chuyển giữa 3 vai trò: Nhà báo, nhà giáo và một thanh niên đã dành phần không nhỏ cuộc đời để "đỡ" bà hàng xóm khó đỡ.

Mỗi vai trò đều được anh khéo léo lựa chọn để phù hợp với phần nội dung truyền tải.

Trong vai anh thanh niên, tác giả Lang Minh dẫn dắt độc giả bước vào bài học bằng những cái "cớ" rất hài hước: Mượn chuyện con gái Hải Phòng để giới thiệu khái niệm luận cứ, từ chuyện ăn thịt chó bàn về tư duy khái niệm trong tuyên bố, hay khơi gợi tò mò bằng cách đặt câu hỏi ""Tắc đường hay thất tình" hay đâu mới là lý lẽ?"…

Lựa chọn hài hước này đã khuyến khích người đọc thực hành tư duy phản biện kết nối các sự kiện nhỏ với vấn đề lớn bằng lý trí trước khi tiếp cận hệ thống các lý thuyết kinh viện mà tác giả luôn theo đuổi.

Ở vai trò nhà giáo, cũng là thế mạnh với hơn 10 năm kinh nghiệm, tác giả tập trung trình bày những kiến thức "thực chiến", cân bằng giữa lý thuyết và thực hành giúp người đọc hình dung về tư duy phản biện như một phương pháp hữu dụng trong đời sống.

Trung tâm của Phản biện như một chuyên gia là hai công thức "bất bại" cho mọi lập luận: Mô hình luận cứ C (tuyên bố) - R (lý lẽ) - E (bằng chứng) và công thức mở rộng của tuyên bố.

Từ hai điểm này, tác giả bắt đầu trình bày chi tiết về tuyên bố, quan điểm cá nhân trong luận cứ, tư duy khái niệm, các phương thức diễn dịch và quy nạp.

Ngoài ra, kinh nghiệm viết báo đã giúp tác giả Lang Minh sàng lọc được một hệ thống ví dụ minh họa đắt giá cho cuốn sách.

Anh đã kỳ công sưu tầm 52 luận cứ sắc bén là các trích đoạn từ những bài báo của các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực.

Đây đều là các tác phẩm báo chí chất lượng, phản ánh góc nhìn đa dạng từ các chuyên gia thuộc nhiều ngành nghề (báo chí, viễn thông, điện lực, giáo dục, phân tích chính sách…) về nhiều vấn đề phong phú.

Tác giả còn nỗ lực tái hiện mạch tư duy đằng sau các phân tích sắc bén đó, khái quát chúng thành những công thức tiện lợi mà độc giả có thể áp dụng khi thể hiện quan điểm cá nhân.

Phản biện như một chuyên gia dùng góc nhìn phân tích của chuyên gia kết hợp kỹ thuật lập luận ngắn gọn mà sắc nét của báo chí để dẫn dắt bạn đọc làm quen với tư duy phản biện theo cách sống động, đầy hơi thở cuộc sống. 

Bên cạnh hướng dẫn độc giả thực hành tư duy phản biện, Lang Minh còn đưa ra những cảnh báo an toàn - hay những điều nên làm và nên tránh - khi trình bày một quan điểm để lập luận được sắc bén và hiệu quả.

Anh đã dành một phần không nhỏ trong cuốn sách để liệt kê các từ ngữ có thể khiến lập luận bị mơ hồ. Ví dụ như từ chỉ mức độ, thái độ, ẩn dụ…, cũng như viết sâu về giả định, thiên kiến và định kiến xã hội. 

Chuyên gia giáo dục Phạm Hiệp nhận xét Phản biện như một chuyên gia được tác giả Lang Minh thiết kế như bộ tài liệu hướng dẫn, đầy đủ lý thuyết nhưng không quá hàn lâm nhờ có hệ thống ví dụ phong phú, cụ thể, chủ yếu được trích dẫn từ các tác phẩm "thực chiến" do chính anh và đồng nghiệp chấp bút.

"Ngoài việc khuyến khích độc giả tìm đọc cuốn này, tôi cũng nghĩ đây là tác phẩm rất phù hợp để đưa vào làm giáo trình, tài liệu tham khảo cho các chương trình đào tạo đại học, sau đại học về truyền thông, báo chí, hành chính công... nói riêng cũng như toàn lĩnh vực khoa học xã hội nói chung", chuyên gia cho hay.