Làng ngói âm dương trăm năm ở Lạng Sơn hút khách

Làng ngói âm dương truyền thống ở Lạng Sơn

Giữa thung lũng xanh ngát, làng nghề ngói âm dương ở xã Long Đống cũ (nay là xã Bắc Sơn) vẫn âm thầm giữ lửa truyền thống hàng trăm năm.

Những viên ngói nhỏ bé được nặn từ đất sét mịn của vùng trũng đầm lầy, không chỉ làm nên mái nhà bền bỉ của đồng bào Tày mà nay còn trở thành chất liệu văn hóa độc đáo trong phát triển du lịch nông thôn.

Anh Hoàng Công Hưng (40 tuổi) là đời thứ ba gắn bó với nghề làm ngói âm dương. Hơn 25 năm qua, đôi tay chai sạn của anh miệt mài với từng mẻ đất, từng khuôn ngói.

“Đất phải được chọn ở vùng trũng, dẻo và ngập nước lâu năm. Đem về phải lọc sạch sỏi đá, ủ cho đạt độ kết dính rồi mới đưa vào khuôn tạo hình”, anh Hưng chia sẻ.

Sau khi tạo hình, ngói được phơi tự nhiên rồi đưa vào lò nung liên tục suốt 23-25 ngày. Riêng gia đình anh Hưng sản xuất khoảng 500.000 viên ngói mỗi năm, cung cấp vật tư xây dựng cho nhiều tỉnh miền Bắc.

Tên gọi ngói âm dương bắt nguồn từ cách lợp mái: Một viên úp, một viên ngửa, tượng trưng cho sự hòa hợp trời - đất, âm - dương. Loại ngói này giúp ngôi nhà mùa hè thì mát, mùa đông lại ấm, bền bỉ qua hàng chục năm.

“Khó nhất là khâu làm đất, vừa nặng nhọc, vừa đòi hỏi sự khéo léo. Đất phải thật mịn, nếu còn lẫn sạn thì khi nung ngói sẽ nứt”, bà Dương Thị Dung (55 tuổi) - một người thợ lâu năm - cho biết.

Hiện tại, khu vực xã Long Đống cũ chỉ còn khoảng 30 hộ duy trì nghề, trong bối cảnh nguồn đất sét ngày càng khan hiếm. Tuy vậy, người dân vẫn nỗ lực bám nghề, giữ lửa cho làng.

Anh Hưng chia sẻ thêm, trong thời gian tới, anh dự định xây dựng mô hình du lịch trải nghiệm - nơi du khách có thể ở nhà sàn, tham quan xưởng, cùng người dân làm ngói và thưởng thức ẩm thực địa phương.

“Kế hoạch này không chỉ giúp gìn giữ nghề truyền thống, mà còn mở hướng du lịch cộng đồng, vừa vui, vừa có thêm thu nhập”, anh nói.

Gắn làng nghề với phát triển du lịch bền vững

Không chỉ là nơi lưu giữ nghề cổ, làng ngói âm dương ở Lạng Sơn còn đang chuyển mình để trở thành điểm du lịch nông thôn trong tuyến du lịch địa chất của Lạng Sơn - vùng đất vừa được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu.

Ông Nguyễn Hữu Hải - Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Lạng Sơn - cho biết, tỉnh đang đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá để các làng nghề truyền thống, như làng ngói âm dương, trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng, nơi du khách có thể tham quan, trải nghiệm và hiểu sâu hơn về văn hóa bản địa.

Mỗi năm, làng đón khoảng 1.000 lượt khách, trong đó có nhiều du khách quốc tế. Họ được tận mắt chứng kiến quy trình làm ngói thủ công, tự tay tạo hình rồi mang về một viên ngói nhỏ làm kỷ niệm.

Làng ngói âm dương hiện nằm trong hệ thống làng nghề truyền thống gắn với tuyến du lịch địa chất ở Lạng Sơn, nơi hội tụ những giá trị về địa chất, văn hóa và sinh thái đặc sắc.

Hướng đi này phù hợp với Quyết định 922/QĐ-TTg ngày 2/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.

Những trải nghiệm “chạm đất, chạm nghề” như ở làng làm ngói âm dương truyền thống, giúp du khách không chỉ ngắm nhìn, mà còn thấu hiểu giá trị của lao động và văn hóa bản địa. Qua đó, nghề truyền thống không bị mai một, mà được “thổi hồn” bằng hơi thở du lịch xanh, bền vững.

Những mô hình như làng ngói âm dương ở Lạng Sơn cho thấy sức sống mới của nông thôn Việt Nam - nơi sản xuất, văn hóa và du lịch hội tụ. Từ đó, hình thành nên những sản phẩm du lịch đặc trưng vùng miền, góp phần nâng cao thu nhập, tạo việc làm cho người dân, đồng thời gìn giữ và phát huy di sản văn hóa truyền thống.

Trong hành trình đổi mới nông thôn hôm nay, những làng nghề truyền thống không chỉ làm ra sản phẩm vật chất, mà còn tạo ra cảm xúc và trải nghiệm - điều khiến du khách đến rồi nhớ mãi xứ Lạng.