Kỳ lạ món cháo "có độc" chỉ ăn buổi tối, vị đắng ngắt ở Hà Giang

Không chỉ được biết đến là địa điểm du lịch nổi tiếng nơi địa đầu Tổ quốc mà Hà Giang còn hấp dẫn du khách bởi những đặc sản "độc nhất vô nhị". Trong đó phải kể đến cháo ấu tẩu - món ăn được ví như "độc dược" nhưng đã gắn bó với cuộc sống của bao thế hệ người dân vùng cao.

Món cháo này còn được người dân địa phương gọi là "cháo độc dược" hay "cháo chết người" bởi thành phần nguyên liệu đặc biệt. Đó chính là củ ấu tẩu.

Củ ấu tẩu còn có tên gọi là ô đầu hay phụ tử, thường mọc ở vùng núi cao, khí hậu lạnh. Theo y học, ấu tẩu có vị cay tê, tính nóng nên chữa bệnh rất tốt. Từ lâu người Mông đã dùng củ ấu tẩu ngâm để xoa bóp chân khi đau nhức hoặc chữa cảm gió rất hiệu quả.

Củ ấu tẩu bản chất rất độc nhưng qua quá trình sơ chế kỳ công bằng bí quyết riêng giúp làm giảm độc tính, người Hà Giang đã tạo nên một món ăn thơm ngon, bổ dưỡng "trứ danh".

Để chế biến củ ấu tẩu thành món ăn rất công phu và mất nhiều thời gian. Người ta thường ngâm ấu tẩu trong nước gạo một đêm, sau đó rửa sạch, ninh khoảng 4 - 5 tiếng cho chất độc tiết ra hết, tới khi mềm, bở tơi thành thứ bột đặc sền sệt.

Bột củ ấu tẩu được nấu lẫn với gạo tẻ và nước hầm xương từ chân giò lợn, thêm tí gạo nếp cho đặc sánh, dậy mùi thơm. Để cháo nhừ và sánh nhuyễn, người ta đun cháo trên lửa nhỏ liu riu, lúc nào cũng bốc hơi lục sục.

Để biết cháo đã ăn được hay chưa, người nấu sẽ nếm thử một lượng nhỏ, nếu cảm nhận đầu lưỡi tê cứng... thì có nghĩa là ấu tẩu chưa hết độc, chưa thể ăn. Chỉ khi không thấy tê đầu lưỡi tức là cháo chín, có thể thưởng thức.

Cháo ấu tẩu được ăn kèm thịt nạc băm, cho thêm quả trứng gà cùng với ớt, tiêu, hành, rau mùi và tía tô để tăng thêm hương vị.

Cháo nấu xong có màu nâu đậm, thoạt nhìn khá giống bát cháo lòng của người miền xuôi. Khi thưởng thức cháo, thực khách đầu tiên sẽ cảm nhận được vị đắng như củ tam thất từ ấu tẩu rồi dần dần thấm thía được cái vị bùi, béo và thơm của nước hầm xương.

Cháo ấu tẩu Hà Giang có suốt bốn mùa nhưng đặc biệt chỉ bán vào buổi tối. Bởi lẽ theo kinh nghiệm lâu năm của người dân nơi đây, cháo phát huy tác dụng tốt nhất khi qua giấc ngủ đêm. Bởi vậy người ta thường ăn món cháo này vào ban đêm.

Những người trung tuổi ăn cháo ấu tẩu để bồi bổ xương cốt, còn với du khách đường xa, người buôn bán tứ xứ lại coi món ăn này như liều thuốc thần giúp xoa tan mệt nhọc, lấy lại giấc ngủ sâu và khoan khoái sau ngày dài lao động vất vả.

Ban đầu, cháo ấu tẩu chỉ được biết đến như món ăn giải cảm của đồng bào dân tộc Mông. Sau này, người dân Hà Giang đã thêm một số gia vị, phụ gia khác, nấu thành món cháo "đặc sản" ở vùng cao nguyên đá khiến thực khách gần xa ăn một lần là nhớ.