Khôi phục lễ hội hàng trăm võ sĩ so tài... cướp heo cúng

Ngày 9/8, tại Nhà văn hóa xã Nhơn Phúc (thị xã An Nhơn, Bình Định), UBND thị xã An Nhơn phối hợp với Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh Bình Định tổ chức tọa đàm nhằm khôi phục lễ hội Đổ giàn An Thái - một lễ hội truyền thống với bề dày lịch sử hàng trăm năm.

Làng An Thái (xã Nhơn Phúc) được hình thành từ thế kỷ XVII, là nơi cộng cư của người Việt và người Hoa, phát triển thành thị tứ An Thái vào thế kỷ XVIII. Nơi đây nổi tiếng là một làng võ với nhiều nghề truyền thống như: Làm bún song thằn, dệt lụa, rèn, đúc đồng...

Ông Nguyễn Văn Ngọc, Phó Giám đốc nhà hát nghệ thuật truyền thống tỉnh Bình Định, cho biết theo các vị lão thành ở Ngũ bang Hội quán (chùa Bà, thờ Thiên hậu Thánh mẫu) khai sơn năm 1873, hội Đổ giàn từng được tổ chức lần đầu vào năm 1933 (Quý Dậu), sau đó vào các năm 1937 (Đinh Sửu) và 1941 (Tân Tỵ).

Tuy nhiên, từ năm 1945 trở về sau, do chiến tranh, lễ hội này dần trở nên mai một. Đến năm 1989 (Kỷ Tỵ), thị xã An Nhơn đã khôi phục một số nghi thức lễ và chi tiết của hội Đổ giàn, nhưng vẫn ở dạng sân khấu hóa. Năm 2005, lễ hội Đổ giàn tại chùa Bà được tái hiện với các nghi thức như: lễ rước nước, rước cỗ, rước Phật, nghi thức cúng chay liền ba ngọ...

"Lúc này, các võ sư, võ sĩ từ các võ đường tham dự lễ hội đã tập trung tinh thần, quyết tâm thể hiện tính thượng võ trong biểu diễn võ cổ truyền để giành được cỗ heo và cờ phướn danh dự, tượng trưng cho tinh thần thượng võ. Nếu giành được phần thắng, uy tín và tiếng vang của võ đường sẽ nhân lên gấp bội, mang phần danh dự về cho địa phương và bản thân", ông Ngọc nói.

Nhà nghiên cứu Trần Duy Đức, nguyên Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thông tin thị xã An Nhơn, chia sẻ phần đăng đàn chẩn tế và xô cỗ, đổ giàn là tiết mục quan trọng, hấp dẫn nhất, lôi cuốn hàng nghìn người đến xem. Các võ sĩ so tài quyết liệt để giành lấy con heo, thể hiện tinh thần khí phách của từng môn phái.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Thanh Quang, nguyên Trưởng phòng Quản lý văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Bình Định, cũng cho biết rằng mục đích ban đầu của lễ hội Đổ giàn là cầu mưa thuận, gió hòa, cầu phúc lộc cho dân làng. Tuy nhiên, sức hấp dẫn của lễ hội nằm ở tiết mục đổ giàn với sự tham gia tranh tài cướp lấy con heo của các võ sĩ tài nghệ cao cường.

Tại buổi tọa đàm, các đại biểu đã trình bày tham luận, thảo luận về các nét đặc trưng, tính cộng đồng, yếu tố Phật giáo trong lễ hội Đổ giàn, và tán thành việc khôi phục, phát huy giá trị di sản này.

Theo ông Mai Xuân Tiến, Phó Chủ tịch UBND thị xã An Nhơn, lễ hội Đổ giàn An Thái đã có từ rất sớm và được coi là một trong những hoạt động văn hóa tinh thần và thể thao của nhân dân địa phương. Những giá trị đặc sắc của lễ hội này đã được công nhận là 1 trong 100 lễ hội độc đáo nhất của Việt Nam.

Ông Tiến khẳng định Ban tổ chức tọa đàm sẽ báo cáo Sở Văn hóa và Thể thao, Thị ủy, UBND thị xã An Nhơn, trao đổi với các nhà nghiên cứu để thống nhất từng ý tưởng khôi phục, thực hành, và đề xuất với UBND tỉnh Bình Định việc lập hồ sơ khoa học di sản để ghi danh lễ hội Đổ giàn An Thái là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

"Địa phương cần xây dựng kế hoạch hành động, coi đây là nhiệm vụ trong những tháng cuối năm 2024, thường xuyên trao đổi với các nhà nghiên cứu để tham khảo ý kiến chuyên môn, hướng đến chuẩn bị chu đáo cho mùa lễ hội định kỳ năm Ất Tỵ 2025", ông Tiến yêu cầu.