Khám phá hệ thống sông, rạch dài hàng trăm kilomet trên đảo Phú Quốc

Nếu có dịp đến với Phú Quốc, chúng ta hãy thuê thuyền nhỏ thực hiện một chuyến đi ngược lên thượng nguồn tham quan 2 con sông lớn và tiêu biểu nhất của du lịch Phú Quốc. Đó là sông Dương Đông và sông Cửa Cạn.

Sông Cửa Cạn trên đảo Phú Quốc có chiều dài khoảng 15km, bắt nguồn từ dãy núi Hàm Ninh (xã Hàm Ninh, TP Phú Quốc), chảy theo hướng Tây Tây Nam rồi đổ ra biển thuộc xã Cửa Cạn.

Dòng sông này chảy qua một số khu vực mà người dân địa phương quen gọi như: Rừng Cấm, đồng Cây Sao, đồng Bà... (Ảnh: Dũng Trương).

Ven sông Cửa Cạn, nhiều xóm nhà hình thành từ hàng chục năm nay. Cư dân làm nghề đánh bắt thủy, hải sản trên sông và tại một số khu vực biển lân cận.

Phần lớn chiều dài con sông len lỏi trong những cánh rừng bạt ngàn. Vì được hình thành từ tự nhiên nên độ sâu và chiều rộng mặt nước ở các khúc sông thường có sự khác biệt lớn. Nơi rộng nhất của sông Cửa Cạn đạt gần 30m, tuy nhiên có những đoạn sông nhỏ chưa đến 5m, chỉ vừa đủ để một chiếc ghe nhỏ đi qua.

Nước sông Cửa Cạn rất trong, nhìn đến tận đáy khi dòng nước tĩnh. Cảnh quan hai bên bờ sông tươi đẹp với những tán cây bụi thấp, đan xen là nhà ở của người dân địa phương.

Tại cửa sông Cửa Cạn thông ra biển có một bãi cát dài nhô ra, chắn ngang. Do đó, khi triều cường lên cao thì người dân có thể dễ dàng ra vào. Lúc mực nước biển xuống thấp, cửa sông này gần như "trơ đáy", chỉ vừa đủ rộng để một con thuyền nhỏ lách qua. Đây cũng là điểm đặc biệt làm nên tên gọi của dòng sông tươi đẹp này.

Sông Dương Đông dài 21,6km, là dòng sông dài nhất đảo Phú Quốc. Sông bắt nguồn từ suối Đá Bạc, chảy theo hướng đông - tây.

Sông Dương Đông đổ ra cửa biển Dinh Cậu, thuộc thị trấn Dương Đông (TP Phú Quốc). Cửa sông Dương Đông là nơi neo đậu chính của tàu, thuyền tại Phú Quốc.

Ngoài dòng chảy chính, một số nhánh phụ của sông Dương Đông có thể kể như: Rạch Ông Trì, rạch Cầu Lớn, Suối Đá, Suối Tiên..., các nhánh này có tổng chiều dài lên tới 63km.

Những lúc biển động, số lượng tàu cá về cửa sông Dương Đông neo đậu khá lớn, lên đến hàng nghìn chiếc (Ảnh: Đinh Quang Thiều).

Dọc hai bờ sông Dương Đông và các nhánh phụ hiện có trên 10.000 hộ dân sinh sống. Ở nước ta, không có bất kỳ dòng sông nào trên đảo lại có mật độ cư dân sống ven bờ đông đúc, nhộn nhịp như sông Dương Đông.

Những hộ dân này chủ yếu làm nghề khai thác, đánh bắt hải sản, làm nước mắm và buôn bán nhỏ.

Nhiều năm nay, tình hình ô nhiễm nguồn nước sông Dương Đông khá nghiêm trọng do lượng nước thải sinh hoạt xả trực tiếp xuống dòng sông. Chính quyền địa phương đã nhiều lần đề xuất các cấp có thẩm quyền tìm giải pháp giúp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm sông Dương Đông.

Ngoài hai con sông lớn là Dương Đông và Cửa Cạn, đảo Phú Quốc còn có sông Rạch Tràm và hệ thống kênh (rạch) khá phong phú, tổng chiều dài hơn 100km.

Trong số những con rạch ở Phú Quốc, rạch Cầu Sấu thuộc thị trấn An Thới là con rạch lớn nhất. Rạch dài hơn 10km, bề rộng mặt nước từ 5-30m tùy theo từng đoạn.

Rạch Cầu Sấu trực tiếp thông ra biển và không hợp lưu cùng các nhánh sông lớn hơn. Đây được xem là điểm khác biệt của rạch Cầu Sấu với hầu hết các con rạch khác ở đảo Phú Quốc.

Với những đặc trưng này, nhiều người dân địa phương cho biết, dù là con rạch, nhưng rạch Cầu Sấu không khác gì một dòng sông. Tàu cá của ngư dân ra vào con rạch thường xuyên và chọn đây làm nơi neo đậu an toàn.