Đặc sản canh đắng, món ăn dân dã ngày Tết

Cây lá đắng có màu xanh, là một loại cây rừng, thường mọc ở ven suối và ở những đồi núi thấp của miền núi Thanh Hóa. Ngày nay, khi món ăn này được nhiều người biết đến nó đã được đem về vườn nhà trồng rất nhiều. Món ăn này là đặc sản của người Mường, người Thái.

Lá đắng có 2 loại chính, một loại xanh thẫm, dày lá và không có răng cưa ở viền, loại thứ 2 lá mỏng hơn, xanh nhạt và có răng cưa xung quang viền lá. Theo những người sành ăn, loại lá đắng có răng cưa, mỏng lá ăn ngon hơn vì lá không đắng chát mà lại có vị ngòn ngọt nơi cổ họng sau khi ăn.

Và vì lá của rừng, nên món ăn sẽ trở nên ngon nhất là nấu với thịt thú rừng. Nhưng đó là ngày xưa, giờ đây thì lá đắng có thể nấu cùng lòng lợn, lòng bò, sang hơn thì nấu với thịt gà băm nhỏ. Nhưng dù nấu với thức gì thì cũng phải có một bát tiết, thiếu nó, canh đắng sẽ mất hết hương vị đặc trưng vốn có của nó.

Canh lá đắng nấu cũng không khó. Cho tất cả nguyên liệu và gia vị vào tẩm ướp như mắm tôm, sả, tiêu, ớt chừng mười lăm phút. Bắc nồi lên bếp, cho hành tỏi vào phi thơm và đảo nhanh tay hỗn hợp trên cho ngấm gia vị. Rồi cho thêm bát tiết, cứ để cho nồi canh sôi liu riu thật ngấm gia vị, chừng vài phút sau đổ vào thêm nước. Nồi canh sôi lên thì cho lá đắng vào chờ cho sôi lại chừng ba phút thì bắc ra thưởng thức ngay khi còn đang nóng. Lúc này mùi thơm của mắm tôm, mùi sả, mùi ngầy ngậy của mỡ thịt… hòa quyện vào nhau khiến món ăn vô cùng hấp dẫn. Canh đắng nấu sao cho bát canh sền sệt mới đạt tiêu chuẩn.

Những người thưởng thức lần đầu sẽ có cảm giác đắng ngắt tê tê nơi cổ họng, nhiều người còn nhắm mắt, rùng mình. Nhưng chính vị đắng đó lại khiến chúng ta ấn tượng và rất dễ “nghiện”.

Loại lá đắng này không chỉ dùng để chế biến các món ăn mà nó còn dùng để ăn sống. Lá đắng mà ăn sống kèm với thịt ba chỉ luộc, chấm với mắm tôm cũng rất ngon. Ngoài ra nó còn được đem phơi khô, lúc nào cần thì lấy ra dùng.

Theo những người làm nghề thuốc Nam thì lá đắng không chỉ là thứ rau dùng để chế biến món ăn lạ miệng mà còn được xem như một loại thảo dược có tác dụng chữa bệnh đường ruột, chống đầy hơi, tiêu mỡ và giải rượu, bia.

Trong những ngày Tết lạnh giá, khi những món ăn khác khiến chúng ta thấy ngán thì chỉ cần một nồi canh lá đắng, vừa ăn, vừa xuýt xoa sẽ thú vị biết bao nhiêu. Và đặc biệt nó là món ăn được người xứ Thanh ưa chuộng sau những trận bia rượu.

Ở miền núi Thanh Hóa, lá đắng được bày bán khắp các chợ. Không có lá tươi thì dùng lá đã phơi khô cũng ngon chẳng kém. Ngày xưa, chỉ khi đến bản Mường mới được thưởng thức món ăn thú vị này nhưng ngày nay, cây lá đắng được người dân khắp nơi ở xứ Thanh trồng và dùng như một món ăn dân dã, đặc biệt trong những ngày Tết.

Nguyễn Thùy