Chớm Đông, hạt dẻ Trùng Khánh thơm lừng cả góc chợ

Không trèo lên cây hái như những loại quả khác, cách thu hoạch dẻ khá thú vị. Cây dẻ khá cao, quả nhiều gai, muốn thu hoạch phải chờ quả dẻ chín và tự rụng xuống đất hoặc đu mình trên cành dẻ, rung cho những quả chín rụng xuống; khi đó, sẽ nhặt từng quả mang về rồi tách vỏ. Đối với những người đã thành thạo thì có thể tách vỏ ngay tại vườn.

Hạt dẻ Trùng Khánh xịn, vỏ cứng, dày và có nhiều lông tơ. Nếu đem luộc, hấp hoặc mang vào lò nướng chín, bạn sẽ thấy có hương thơm, ngọt bùi tự nhiên. Chỉ cần ngậm một lúc, tự nó mềm ra như bột bánh khảo. Nó từ từ "chín" một lần nữa trong miệng. Hãy nhớ một điều, hạt dẻ Trùng Khánh chỉ xuất hiện vào cuối thu. Cuối thu đầu đông là hạt dẻ xù lông rụng rốn, hái về phải chế biến ngay.

Vỏ hạt dẻ Trùng Khánh rất cứng nên muốn chín, ngon phải luộc kỹ. Mọi người thường cẩn thận khía sẵn vài đường trên vỏ hạt để khi chín dễ bóc. Hạt dẻ có thể chế biến thành nhiều món khác nhau, như: luộc, hấp, rang, ninh với chân giò lợn… Tuy nhiên, với nhiều người, rang hạt dẻ là cách chế biến giản đơn mà vẫn giữ được hương thơm đúng vị của loại đặc sản này.

Tới Cao Bằng bạn sẽ được đi dưới những tán cây dẻ mát lành, thoang thoảng hương. Người Nùng, người Tày, người Dao chăm chút cho vườn dẻ, cho rừng dẻ của mình với một tình yêu đặc biệt, cứ như họ đang chăm những đứa con. Thông thường thì hạt dẻ Trùng Khánh mang hình tròn đều. Nhưng thỉnh thoảng cũng có hạt méo mó, dị dạng. Hạt nhỏ nhất cũng bằng ngón chân cái. Khi mua bạn nên chọn  quả màu nâu đều, hạt to tròn, đó là quả được thu hái đúng độ chín.

Để rang hạt ngon, trước hết phải luộc hạt dẻ để hạt dẻ chín tới và phần vỏ bên ngoài nở bung vừa đủ. Sau đó dùng loại chảo to, sâu lòng và bếp than hồng rực để rang. Người rang phải đảo tay liên tục để hạt dẻ chín vừa mà không bị cháy. Cẩn thận hơn, nhiều người còn dùng cát rang cùng hạt dẻ để hạt chín đều, dậy hương thơm.

Lên non nước Cao Bằng ngày chớm Đông, du khách không chỉ được thưởng ngoạn khung cảnh thiên nhiên núi rừng Đông Bắc hùng vĩ, chiêm ngưỡng thác Bản Giốc tung bọt trắng xóa mà còn được thưởng thức hương vị hạt dẻ thơm lừng ở góc chợ vùng cao.

Hữu Thắng