Chiêm ngưỡng "báu vật" xanh nghìn tuổi của Xứ Đoài

 Cây đa cổ thụ nghìn năm tuổi trong khuôn viên đền thờ Tản Viên Sơn Thánh là "báu vật" xanh của vùng đất Xứ Đoài.

Ba Vì được du khách gần xa biết đến với nhiều khu du lịch nổi tiếng, các di tích lịch sử lâu đời đã được xếp hạng cấp Quốc gia. Đến với Ba Vì du khách cũng đừng quên ghé thăm và chiêm ngưỡng các cây di sản nghìn năm tuổi.

Với tuổi đời hơn 1000 năm, cây Đa xóm Quýt (Yên Bài- Ba Vì) sừng sững bên đền cổ thờ Tản Viên Sơn Thánh, với thân hình 2 cụm thân. Cây có chu vi cụm 1 là 43m2 và cụm 2 là 37 m2, đỉnh cao nhất khoảng 40m.

Đây là một trong những cây đa cổ thụ hùng vĩ vào loại bậc nhất Việt Nam hiện nay và gắn liền với truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh.

Ở Việt Nam, cây đa được tìm thấy tại nhiều đình, chùa và khu vực làng quê. Hầu như làng quê truyền thống ở Bắc Bộ nào cũng có những cây đa cổ thụ trong làng và bên cạnh các di tích, gắn liền với phong cảnh làng quê "cây đa, bến nước, sân đình".

Cây đa cổ thụ xóm Quýt nằm bên đền cổ thờ Tản Viên Sơn Thánh, bên ngoài cây sừng sững với những tán lá to, tỏa bóng sum suê. 

Để khẳng định ý nghĩa biểu tượng và giá trị văn hóa, lịch sử lâu đời của cây đa xóm Quýt, ngày 15/02/2016, cây được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường (VACNE) vinh danh là cây di sản Việt Nam.

Toàn cảnh cây đa xóm Quýt, nằm trong khuôn viên bên Đền thờ Tản Viên Sơn Thánh.

Hai cụm của cây Đa xóm Quýt nằm trước và sau đền thờ Tản Viên Sơn Thánh.

Từ xa nhìn lại, tán đa khổng lồ vươn cao che phủ cả một khu vực rộng lớn. Sau cả ngàn năm, gốc đa đã chia thành hai cụm thân lớn, mỗi cụm cả chục người ôm không xuể. 

Thân cây xù xì, lắm hang nhiều hốc, từ các cành ngang mọc ra các rễ phụ, như các cột trụ lớn tựa cột đình cắm sâu vào trong đất hỗ trợ thân chính chống đỡ sức nặng của cây khổng lồ này.

Các cụ cao tuổi ở thôn Quýt không biết chính xác "cụ" đa có mặt ở đây từ bao giờ nhưng theo những câu chuyện của cha ông kể lại thì cây đa và đền thờ Tản Viên Sơn Thánh bao đời nay luôn là điểm dựa tinh thần, là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của người dân nơi đây.

Cây đa cổ thụ ở đền Thánh Tản vẫn đứng đó, bền bỉ, lặng lẽ, thâm trầm, trải cùng nắng mưa và thời gian, như "nhân chứng sống" cho sự hình thành, phát triển của mảnh đất Yên Bài, dưới chân núi Ba Vì, ngàn năm mây phủ.

Đền thờ Tản Viên Sơn Thánh (hay còn gọi là đền Thánh Tản) thờ Sơn Tinh, là một nhân vật trong truyền thuyết Việt Nam.

Trong tâm thức dân gian của người Việt, Tản Viên Sơn Thánh là vị thánh biểu đạt cho những khả năng vô tận chiến đấu chống thiên tai, lũ lụt để bảo vệ mùa màng và cuộc sống. Thánh Tản là một trong "Tứ bất tử" - là tên gọi chung của bốn vị thánh bất tử trong tâm thức của người Việt Nam.