Bánh phu thê "đánh thức" mùa cưới cuối năm…

Nếu đã có dịp đến thăm Đền Đô, phường Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh chắc hẳn không ai còn xa lạ với món bánh xu xuê bán dọc lối vào. Bánh không chỉ là thứ quà quê dân dã được lòng du khách ghé chơi, mà còn là đặc sản nổi tiếng của vùng quê Kinh Bắc với tên gọi bánh phu thê.

Có rất nhiều truyền thuyết xoay quanh sự ra đời của tên bánh. Có người kể rằng, khi vua Lý Anh Tông xuất chinh, hoàng hậu chính tay vào bếp làm ra món bánh gửi theo chồng đi đánh trận. Vua ăn thấy ngon, nghĩ đến tình vợ chồng đã đặt tên bánh là phu thê, sau này còn có tên gọi là bánh xu xuê.

Được gói bằng những tấm lá dong giản dị, rồi luộc lên, bánh phu thê không khoe mùi tỏa hương như bánh rán, bánh khúc; chỉ tới khi bóc bánh đặt lên đĩa sứ người ta mới thật sự ngỡ ngàng.

Nhân tròn, bánh vuông như biểu tượng vuông tròn của triết lý âm dương. Bột dàn mỏng, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần bột còn lại lên nhân như thể hiện sự ôm ấp, che chở của tình phu thê. Triết lý Á Đông cũng được thể hiện một cách tinh tế qua các màu của bánh. Lá gói xanh tượng trưng cho sự chung thủy, lạt buộc hồng mô phỏng sợi tơ hồng kết nối, bánh màu vàng thể hiện tình yêu thương của vợ đối với chồng.

Ðã thành thói quen, dù nhiều ruộng hay ít ruộng, người Ðình Bảng từ ngàn xưa vẫn có ý thức dành riêng một thửa hay một vạt để cấy lúa nếp cái hoa vàng, thứ nếp "liền chị" này được xay lọc kỹ thành loại bột trắng tinh, mịn mượt.

Người ta dàn mỏng bột lên khuôn, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần bột còn lại lên nhân như thể hiện sự ôm ấp, che chở của tình phu thê. Bánh gói xong được buộc dây rơm nếp, luộc xong, người ta tháo bỏ dây rơm, úp bụng hai chiếc bánh vào nhau rồi dùng lạt đỏ buộc thành cặp, có lẽ vì vậy mà người đời gọi là bánh phu thê.

Bởi thế, ngày nay không ít các gia đình muốn dựng vợ gả chồng cho con cái đều đến Đình Bảng để đặt bánh phu thê làm lễ hỏi. Suốt một dọc đường từ cổng đền Đô kéo đến tận đình Đình Bảng, đâu đâu cũng có nhà làm bánh phu thê. Thế nên cái từ “phu thê” đã được gọi thuận thành “xu xê”, hay “xu xuê”, cũng từ đó trong dân gian ít dần gọi tên chữ nho cưới hỏi là “phu thê” nữa.

Hữu Thắng