Làm quan - nghề "nguy hiểm"

Lâu nay, thiên hạ cứ bảo làm quan sướng. Này nhé, có chức có quyền, đi đâu cũng được nể trọng, biết bao kẻ khúm núm, xuýt xoa, thưa bẩm. Lên xuống xe có kẻ đỡ, ngồi có kẻ kéo ghế, uống có kẻ nâng li … Cái sự sung sướng có thể nói kém gì vua chúa ngày xưa.

Còn nhà cửa, đất đai, tiền, vàng, đô la,… thì khỏi phải nói, đếm đến mỏi tay cũng không hết mặc dù trên giấy trắng mực đen, những bản kê tài sản của các vị rất chi là khiêm tốn. Có tí biệt thự thì hoặc là bố mẹ ở quê để lại, hoặc là người nhà bên Tây cho, hoặc do vợ con buôn bán tích cóp. Thậm chí có vị còn cho hay phải đào đất đến "thối cả móng tay" mới gây dựng được cơ nghiệp.

Đấy, thiên hạ cứ bảo quan chức sướng, nhưng sướng nỗi gì. Người ta bảo nhà giàu cũng khóc, quả không sai.

Có được chút ít tài sản mà đêm quên ngủ, ngày quên ăn; lúc nào cũng lo ngay ngáy, vắt óc ra nghĩ cách, che bên này, chắn bên kia, đỡ trước, né sau cứ như là võ sĩ thượng đài, chứ đâu có chuyện phú quí trên trời rơi xuống. Của một đồng, công một nén, thà như mấy bác nông dân lại khỏe, "ngày ba bữa, vỗ bụng rau bịch bịch…", "đêm năm canh, an giấc ngáy kho kho…"⁽¹⁾ có phải sướng hơn không?

Làm quan thời nay không chỉ có sự vất vả, cực nhọc, 24/7 vắt óc ra mà bày mưu tính kế. Bây giờ lại còn thêm cả sự hiểm nguy nữa. Bị phát hiện ra tham nhũng, làm trái pháp luật Nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng là dễ bị tù như chơi. Tiền mà chi, chức trọng quyền cao mà chi, thân cát bụi lại trở về cát bụi. Ai rồi cũng một lần trong đời bạn với giun dế cả.

Nghĩ thế, mới thấy làm quan ở xứ mình là khổ. Dẫu có an toàn hạ cánh cũng không yên, tránh sao được điều ong tiếng ve. Rồi thì những năm tháng cuối đời, ôm lấy đống của cải thu vén được hồi đương chức, ngậm bồ hòn làm ngọt mà nghe thiên hạ chê cười. “Trăm năm bia đá thì mòn, ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ” Những lúc ấy mang cả gia tài ra mà đổi lấy sự an nhàn của bác nông dân để mong "ngửa mình trên liếp cỏ ngủ ngon lành"⁽²⁾ phỏng có được không?

Nhưng mà suy cho cùng, làm quan đâu có khổ. Lỗi tại cái thân mình, hoặc là ít học, hoặc là không chịu thuộc bài hay học một đường hành một nẻo, để cho tam độc "tham sân si" vận vào tim óc cho nên sớm hay muộn cũng sẽ vướng vào quả báo.

Người xưa lấy chữ "liêm" để răn mình. Quan mà được như thế thì sướng chứ không khổ, an chứ không nguy. Và lẽ dĩ nhiên dân sẽ kính trọng, tôn thờ bởi dân được nhờ, nước được cậy.

Đó là những bài học đắt giá. Hãy tự sửa mình khi chưa muộn!

Nguyễn Duy Xuân

Chú thích:

⁽¹⁾ Nguyễn Công Trứ, Hàn nho phong vị phú:

"Ngày ba bữa, vỗ bụng rau bịch bịch, người quân tử ăn chẳng cầu no,

Đêm năm canh, an giấc ngáy kho kho, đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ".

⁽²⁾ Tố Hữu, Trăng trối.