Biên soạn lại tư duy

Câu chuyện về SGK đã được bàn luận từ nhiều năm nay. Các nhà nghiên cứu giáo dục cho rằng chương trình của SGK quá nặng, cho nên buộc giáo viên phải nhồi nhét cho hết kiến thức, bất kể học sinh có tiêu hóa được hay không. Học sinh Việt Nam không phải học mà “cày”, cày trong lớp, về nhà, ở các giờ học thêm. Cách học này tạo ra một thế hệ nhiều chữ nhưng ít tư duy, thuộc bài nhiều nhưng hạn chế sức tưởng tượng, bắt chước giỏi nhưng không có sáng tạo.

Câu chuyện SGK còn được bàn luận ở khía cạnh khác, đó là độc quyền biên soạn, in ấn và phát hành. Dư luận từng lên tiếng nên xóa bỏ độc quyền, tạo điều kiện cho nhiều nhóm biên soạn SGK, nhiều cơ sở in ấn và nhiều kênh phát hành. Cách làm này sẽ huy động được trí tuệ của nhiều chuyên gia, giới học thuật, sẽ có những bộ sách  đảm bảo chương trình của Bộ GD – ĐT, nhưng cách soạn sách linh động, phong phú, giàu tri thức, hấp dẫn và để truyền đạt, dễ tiếp thu. Cách làm này cũng xóa bỏ sự độc quyền trong biên soạn đặc biệt là độc quyền trong in ấn và phân phối. Xã hội có thêm nhiều bộ sách để lựa chọn, giảng dạy, nhưng Nhà nước lại bớt đi gánh nặng ngân sách.

Đối với việc chi ra 962 tỉ đồng để xây dựng chương trình, biên soạn SGK và tài liệu hướng dẫn giảng dạy, nhiều ý kiến phản bác cho rằng chưa làm việc này vội vì ngành giáo dục chưa xây dựng được chiến lược cải cách, đổi mới toàn diện giáo dục, làm như vậy là ngược quy trình. Tuy nhiên, một thực tế như đã nêu trên là bộ SGK hiện hành quá nặng nề cho nên việc biên soạn bộ sách mới là cần thiết. Riêng với vấn đề này, Giáo sư Văn Như Cương đưa ra một giải pháp tưởng cũng cần tham khảo: “Theo tôi nên mạnh dạn cắt đi khoảng một phần ba chương trình hiện có, bỏ bớt các bài, thậm chí các chương không cần thiết. Việc cắt giảm này hợp với lòng dân, lại tốn rất ít tiền. Chỉ cần giao cho một nhóm nhỏ các nhà chuyên môn làm việc điều chỉnh cho mỗi bộ môn. SGK chưa cần viết lại, chỉ cần có hướng dẫn cho giáo viên biết phải cắt bỏ như thế nào. Như vậy ngay trong năm học tới, chúng ta đã có thể thực hiện chương trình và SGK điều chỉnh cho học sinh đỡ khổ và tốn rất ít tiền… Điều đó có nghĩa là chúng ta sử dụng sách cũ trên tinh thần mới”.

Giáo sư Cương đưa ra một giải pháp là “biên tập” lại bộ sách cũ để mang lại một tinh thần mới. Bởi vì, trong bộ sách cũ vẫn có những giá trị đáng được thừa nhận, đó là công sức, trí tuệ của những người biên soạn. Cắt bỏ những cái chưa cần thiết để tạo ra một sản phẩm mới  mà không cần bỏ tiền biên soạn một  bộ sách mới là sáng kiến rất có giá trị. Tuy nhiên, muốn biên soạn lại bộ sách cũ trên tinh thần mới trước hết phải “biên soạn” lại tư duy giáo dục. Hay nói đúng hơn là triết lý giáo dục.

Lê Chân Nhân