Internet vệ tinh: Cánh cửa mới cho Việt Nam bước ra thế giới

Cơn bão Yagi lịch sử năm 2024 đã khiến đường truyền Internet, sóng điện thoại bị đứt gãy trên diện rộng. Người dân bị đẩy vào cảnh "mất liên lạc", không thể cập nhật thông tin về tình hình bão lũ, cầu cứu sự trợ giúp khi cần thiết.

Câu chuyện về bão Yagi phản ánh một thực tế về sự thiếu hụt cơ sở hạ tầng Internet trong các sự kiện thiên tai; nhấn mạnh tầm quan trọng của mạng lưới Internet ổn định.

Điều này đòi hỏi Việt Nam cần xây dựng một mạng lưới Internet phủ sóng rộng, không bị giới hạn bởi địa hình hiểm trở hay những sự cố đứt gãy cáp quang.

Đó chính là những gì mà công nghệ vệ tinh mang lại.

Từ Nghị quyết 57 đến phát triển Internet vệ tinh

Trong bối cảnh công nghệ số đang thay đổi diện mạo thế giới, Nghị quyết 57 đã mở ra một chương mới cho ngành viễn thông nước nhà. Nghị quyết không chỉ đặt nền móng cho sự phát triển của hạ tầng số quốc gia, mà còn đóng vai trò như một "bệ phóng" vững chắc cho việc khai thác tiềm năng to lớn của mạng Internet vệ tinh.

Điều này đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước trong việc đưa Internet đến mọi miền đất nước, đặc biệt là những vùng sâu, vùng xa, nơi hạ tầng cáp quang truyền thống gặp nhiều khó khăn.

Báo cáo của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị toàn quốc quán triệt Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã nhấn mạnh, trong 07 nhóm nhiệm vụ mà Thủ tướng báo cáo, nhóm nhiệm vụ thứ 3 về tăng cường đầu tư hạ tầng cho KHCN, ĐMST và CĐS được đánh giá là một chiến lược mang tính nền tảng; trong đó hạ tầng đóng vai trò là yếu tố cốt lõi để tạo bứt phá cho đất nước.

Người đứng đầu Chính phủ nêu bật các nhiệm vụ trọng tâm như ban hành Chương trình quốc gia phát triển công nghệ và công nghiệp chiến lược; rà soát, đầu tư phát triển Trung tâm nghiên cứu, thử nghiệm, phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia; xây dựng và đưa vào hoạt động Trung tâm dữ liệu quốc gia.

Đặc biệt, nhiệm vụ số 3 về phát triển hạ tầng số hiện đại, hạ tầng viễn thông, Internet, hạ tầng vật lý số, hạ tầng tiện ích số, các nền tảng số quốc gia, nền tảng số dùng chung các ngành, lĩnh vực.

Nhiệm vụ nêu rõ việc xây dựng Chương trình phát triển kinh tế số, xã hội số, Đề án ứng dụng Internet vạn vật trong một số ngành, lĩnh vực như sản xuất, thương mại, năng lượng, nông nghiệp thông minh, giao thông thông minh, y tế thông minh.

"Chúng ta phải quyết tâm phủ sóng viễn thông 5G trên phạm vi toàn quốc để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, phát triển mạnh Starlink; đẩy mạnh phát triển hệ thống truyền dẫn dữ liệu thông qua vệ tinh; cáp quang băng thông rộng tốc độ cao.

Sớm phóng các vệ tinh phục vụ phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng và phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu", Thủ tướng cho biết.

Trong kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ 9, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số chính sách, cơ chế đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Nghị quyết mới được Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ký ban hành vào ngày 26/2.

Một trong những nội dung quan trọng của nghị quyết này là cho phép thí điểm có kiểm soát triển khai dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp, có kiểm soát đầu tư kinh doanh dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng, loại hình mạng viễn thông vệ tinh sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp tại Việt Nam trên nguyên tắc bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Trong đó không giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phần, phần vốn góp hoặc tỷ lệ đóng góp của nhà đầu tư nước ngoài.

Hiện trên thế giới có nhiều nhà cung cấp dịch vụ Internet vệ tinh tầm thấp (LEO), như dịch vụ Starlink của SpaceX với hơn 6.700 vệ tinh trên quỹ đạo và mục tiêu sẽ triển khai tổng cộng khoảng 42.000 vệ tinh để cung cấp dịch vụ Internet băng rộng toàn cầu; OneWeb đã phóng hơn 500 vệ tinh.

Và còn nhiều công ty khác như Amazon, Telesat, SES, Viasat, LeoSat, Globalstar, Inmarsat, Thuraya, Intelsat… cũng đang kinh doanh dịch vụ này. 

Trung Quốc cũng nổi lên trở thành đối thủ cạnh tranh với Mỹ về vệ tinh tầm thấp với hơn 18 vệ tinh vào không gian trong nỗ lực tăng cường mạng lưới quỹ đạo của mình.

Đáng chú ý, một số doanh nghiệp lớn tại Việt Nam cũng đã quan tâm và chuẩn bị cho việc triển khai dịch vụ vệ tinh quỹ đạo thấp trong đó có lĩnh vực viễn thông và Internet như tập đoàn Viettel, VNPT.

Điều này mở ra nhiều cơ hội hợp tác của Việt Nam với các công ty nước ngoài trong việc thực hiện được mục tiêu quan trọng này.

Lời ngỏ từ SpaceX

Trong buổi gặp mặt Thủ tướng Phạm Minh Chính vào ngày 6/9/2024, Phó chủ tịch cấp cao SpaceX Tim Hughes mong muốn cung cấp dịch vụ Internet vệ tinh Starlink tại Việt Nam, nhằm phục vụ giáo dục, đào tạo, phòng chống thiên tai.

Ông Tim Hughes cho biết đã cung cấp Internet vệ tinh Starlink ở Mỹ từ tháng 10/2020. Đến nay dịch vụ này đang phục vụ gần 3 triệu khách hàng tại hơn 100 quốc gia. Và đánh giá cao Việt Nam có chương trình cung cấp Internet cho toàn dân và khẳng định SpaceX đã sẵn sàng đưa Starlink đến Việt Nam.

Ông đề nghị Việt Nam chuẩn bị hạ tầng và điều kiện cần thiết để dự án phát huy hiệu quả, góp phần phủ sóng Internet đến mọi người dân.

Mới đây, đại diện SpaceX khu vực châu Á - Thái Bình Dương, ông Laurent Tran Dien đã chia sẻ, SpaceX đang sử dụng hàng nghìn vệ tinh để phủ sóng Internet tốc độ cao tại nhiều nơi trên thế giới.

"Khu vực châu Á - Thái Bình Dương là nơi phải đối mặt với nhiều thiên tai như núi lửa, động đất, sóng thần,... Trong những tình huống khẩn cấp, kết nối Internet sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì liên lạc", ông Laurent Tran Dien nói.

Điểm đặc biệt của dịch vụ Internet vệ tinh Starlink do SpaceX cung cấp là khả năng lắp đặt, triển khai trong thời gian ngắn. Trong khi, dịch vụ này có thể cung cấp Internet ở mọi nơi với độ trễ thấp và tốc độ cao.

Cánh cửa mới cho Việt Nam

Dù Việt Nam có tỷ lệ người dùng Internet cao so với các nước trong khu vực. Tuy nhiên, tại những vùng sâu, vùng xa với địa hình đồi núi phức tạp; đi cùng là thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai gây hư hại cho cơ sở hạ tầng Internet.

Điều này kéo theo sự chênh lệch lớn về trình độ phát triển kinh tế, xã hội giữa các khu vực thành thị, nông thôn với vùng sâu vùng xa.

Chính vì thế, Internet vệ tinh mở ra một cánh cửa đầy hứa hẹn cho các dịch vụ thiết yếu như giáo dục từ xa, cho phép triển khai các lớp học trực tuyến, kết nối học sinh với giáo viên, học sinh vùng cao có thể truy cập kho học liệu phong phú, tham gia các diễn đàn trao đổi, nâng cao kiến thức và kỹ năng.

Ví dụ, những em bé vùng cao, dù ở trên đỉnh núi xa xôi, vẫn có thể tham gia lớp học tiếng Anh trực tuyến với giáo viên, kể cả giáo viên bản ngữ.

Đặc biệt, người dân tại những khu vực này thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng do thiếu đội ngũ bác sĩ, trang thiết bị y tế và khoảng cách địa lý.

Internet vệ tinh sẽ hỗ trợ triển khai các dịch vụ y tế như khám chữa bệnh trực tuyến, tư vấn sức khỏe, theo dõi bệnh nhân từ xa. Các bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh, kê đơn thuốc và hướng dẫn điều trị cho bệnh nhân ở bất cứ đâu.

Công nghệ này còn đóng vai trò quan trọng trong mục tiêu chuyển đổi số toàn diện, xây dựng Chính phủ điện tử mà Nhà nước ta đang quyết tâm thực hiện; điều này đã được nêu rõ trong Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị.

Tuy nhiên, để Internet vệ tinh thực sự cất cánh tại Việt Nam, việc hoàn thiện cơ chế chính sách là một yêu cầu cấp bách. Nước ta cần sớm có khung pháp lý rõ ràng, chính sách ưu đãi, tạo sức hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài và tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia trong lĩnh vực công nghệ số.