Chủ tịch nước Trần Đại Quang và cuộc gặp lịch sử với hai Tổng thống Mỹ

Xóa bỏ "tàn dư" chiến tranh

Ngày 23/5/2016, Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ Barack Obama thăm chính thức Việt Nam theo lời mời của Chủ tịch nước Trần Đại Quang. Cuộc “ra mắt” của nguyên thủ hai nước vốn là “cựu thù” diễn ra chỉ 50 ngày sau khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang nhậm chức.

Trong cuộc hội đàm giữa Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Tổng thống Barack Obama, hai bên đã thống nhất công bố quyết định của Mỹ về việc xóa bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Đây là quyết định mang tính lịch sử, là dấu mốc quan trọng trong quan hệ Việt - Mỹ, thể hiện việc bình thường hóa hoàn toàn sau hàng chục năm là cựu thù trong chiến tranh.

Theo ông Obama, việc dỡ bỏ cấm vận vũ khí vốn áp đặt từ năm 1975 này sẽ giúp “bình thường hóa hơn nữa quan hệ giữa hai nước”. Sự thay đổi này sẽ đảm bảo để Việt Nam có thể tiếp cận các trang thiết bị cần thiết để phòng vệ và gạt bỏ những tàn tích từ thời chiến tranh. Việc này cũng thể hiện cam kết của Mỹ nhằm bình thường hóa quan hệ hoàn toàn với Việt Nam bao gồm củng cố quan hệ quốc phòng với Việt Nam trong dài hạn.

Cần phải nói thêm rằng, vào thời điểm thăm chính thức Việt Nam, ông Obama chỉ còn khoảng nửa năm tại nhiệm trên cương vị Tổng thống của nước Mỹ. Ông Obama nói: “Tôi không còn nhiều thời gian trong nhiệm kỳ của mình và tôi sẽ nỗ lực dành những thời gian còn lại thúc đẩy mối quan hệ Việt - Mỹ”. Ông Obama cũng nhấn mạnh, vấn đề Biển Đông và nguyên lý tôn trọng tuyệt đối, nước lớn không thể “ăn hiếp” nước nhỏ trong quan hệ với các cường quốc.

Mở "cánh cửa lịch sử" chưa từng có

Tháng 1/2017, sau khi ông Obama rời Nhà Trắng, người kế nhiệm là đương kim Tổng thống Donald Trump - một tỷ phú, người chưa từng có kinh nghiệm chính trường nhưng đã khiến cả thế giới bất ngờ.

Năm 2017, Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị cấp cao Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), Hoa Kỳ là một nền kinh tế thành viên. Đây là sự kiện đa phương quan trọng nhất trong 2017 và cũng là một trọng tâm đối ngoại của Việt Nam nhằm triển khai hội nhập quốc tế sâu rộng và nâng tầm đối ngoại đa phương.

Tuy nhiên, vào thời điểm đó, khó có thể biết được sự quan tâm của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với APEC là như thế nào khi ông Trump đã quyết liệt “khai tử” chính sách “xoay trục” sang châu Á và giữ quan điểm “Nước Mỹ là trên hết”.

Tháng 4/2017, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã trân trọng gửi thư mời Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tham dự Hội nghị cấp cao APEC và thăm chính thức Việt Nam. Thư và lời mời của Chủ tịch nước Trần Đại Quang do Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh trực tiếp chuyển đi.

Cuối tháng 9/2017, Nhà Trắng xác nhận Tổng thống Donald Trump đến Việt Nam vào tháng 11. Tổng thống Donald Trump sẽ tham dự Hội nghị cấp cao APEC và thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam theo lời mời của Chủ tịch nước Trần Đại Quang, từ ngày 11 - 12/11/2017. Chuyến thăm được chính giới đánh giá đã mở ra "cánh cửa lịch sử" chưa từng có, bởi vị Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ thăm Việt Nam ngay trong năm đầu cầm quyền.

Chủ tịch nước Trần Đại Quang khẳng định: "Tổng thống Donald Trump lựa chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên trong số các nước Đông Nam Á thể hiện sự coi trọng quan hệ với Việt Nam, tạo cơ sở thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong thời gian tới, cũng là thông điệp về chính sách của Hoa Kỳ đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương.".

Về phần mình, Tổng thống Donald Trump cho biết, ông vinh dự lớn lao khi có mặt tại Việt Nam. Tổng thống Donald Trump khẳng định: “Hôm nay chúng ta không còn là kẻ thù mà đã là bạn”, ông dành những lời khen ngợi cho Việt Nam: “Nền kinh tế Việt Nam đã mở cửa và hội nhập, các sinh viên Việt Nam nằm trong số những sinh viên rất giỏi của thế giới. Đó là sự chuyển mình ấn tượng của Việt Nam”.

Hai bên đã ra tuyên bố chung và khẳng định cam kết làm sâu sắc hơn nữa hợp tác quốc phòng và quyết tâm chung đối phó với các thách thức an ninh khu vực.

Tháng 3/2018, tàu sân bay USS Carl Vinson của Hải quân Hoa Kỳ đến Việt Nam, chính thức thực hiện chuyến thăm hữu nghị lần đầu tiên trong lịch sử quan hệ quốc phòng hai nước. Chuyến thăm nhằm thực hiện theo thoả thuận của Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch nước Trần Đại Quang trong chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam hồi tháng 11/2017.

Sáng 22/9/2018 (giờ Hà Nội), sau khi nhận được tin Chủ tịch nước Trần Đại Quang qua đời, Tổng thống Donald Trump đã gửi thư chia buồn và bày tỏ: “Chủ tịch Trần Đại Quang là một người bạn tuyệt vời của Hoa Kỳ. Ông đã ân cần đón tiếp tôi trong chuyến thăm cấp Nhà nước lịch sử của tôi đến Hà Nội vào tháng 11/2017, và tôi cảm ơn ông về cam kết của cá nhân ông nhằm làm sâu sắc thêm quan hệ Đối tác Toàn diện Hoa Kỳ - Việt Nam. Chúng tôi sẽ không quên những đóng góp của ông cho hòa bình, an ninh và thịnh vượng trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, cũng như tiếng nói của ông cho một Việt Nam đầy tự hào và độc lập trên trường quốc tế.”.

Châu Như Quỳnh