Lễ hội ngắm trăng Tsukimi - Tết đoàn viên của người Nhật Bản

Lễ hội ngắm trăng Tsukimi là một trong những lễ hội lâu đời nhất tại Nhật Bản có tuổi đời hơn 1.000 năm.

Giống như ở Việt Nam, Nhật Bản cũng sử dụng lịch âm, theo đó trăng tròn sẽ xuất hiện vào đêm thứ 15 mỗi tháng. Đêm trăng đẹp nhất hàng năm là đêm 15 tháng 8 âm lịch, được gọi là jugoya no tsukimi, đây là cũng là ngày mà Tsukimi diễn ra. 

Theo văn hóa lâu đời của đất nước Nhật Bản, Tsukimi ngoài có ý nghĩa ngắm trăng cũng là dịp để người dân bày tỏ lòng biết ơn đến thần linh sau một mùa thu hoạch bội thu và cầu nguyện điều tốt đẹp cho mùa vụ sau. Chính vì vậy nó còn được gọi là lễ hội thu hoạch hay Tết Trung thu. Nó được tổ chức rộng rãi trên khắp đất nước.

Nhiều ghi chép cho thấy rằng, phong tục ngắm trăng Tsukimi có nguồn gốc từ Trung Quốc và lần đầu tiên du nhập vào Nhật Bản từ thời Heian. Tsukimi tính theo lịch âm, thường rơi vào tháng 9 hoặc tháng 10 hàng năm. Mặt trăng vào đêm jugoya no tsukimi không phải lúc nào cũng tròn, nhưng người ta nói rằng mặt trăng vào đêm này là sáng nhất và đẹp nhất trong năm.

Mặc dù lễ hội thu hoạch giữa mùa thu được cho là bắt nguồn từ thời Nara (710 đến 794 sau Công nguyên), nhưng phải đến thời kỳ Heian (794 đến 1185 sau Công nguyên), lễ hội này mới trở nên phổ biến khi các quý tộc đi du ngoạn trên mặt nước bằng thuyền để chiêm ngưỡng hình ảnh phản chiếu tuyệt đẹp của ánh trăng trên mặt nước. 

Tương tự như Tết Trung Thu ở Trung Quốc và Việt Nam, bạn sẽ thấy rất nhiều hình ảnh những chú thỏ được khắc họa tại các vật dụng gắn liền với lễ hội Tsukimi. Người Nhật nói rằng nếu bạn nhìn kỹ mặt trăng, bạn sẽ thấy hình ảnh một con thỏ đang giã bánh mochi (bánh gạo - một loại bánh nổi tiếng ở Nhật Bản) bằng vồ và cối bằng gỗ.

Cho đến thời Minh Trị (1868 SCN), Tsukimi được tổ chức rất linh đình, thường là lễ kỷ niệm với những bữa tiệc kéo dài đến tối muộn. Tuy nhiên sau đó đã được điều chỉnh cho phù hợp với phong tục hiện đại. Nhiều ngôi đền trên khắp Nhật Bản kỷ niệm sự kiện Tsukimi với các buổi biểu diễn như: Múa truyền thống và ngâm thơ từ thời Heian. 

Trong hầu hết các ngôi nhà ở Nhật Bản, Tsukimi được tổ chức một cách khiêm tốn hơn nhiều. Người dân trang trí các đồ vật như cỏ pampas (susuki), cỏ ba lá (hagi) và hoa mùa thu gần cửa sổ để từ đó có thể ngắm nhìn mặt trăng.

Món ăn truyền thống nhất gắn liền với Tsukimi được gọi là tsukimi dango, một loại bánh được làm từ gạo. Tsukimi dango có hình tròn đơn giản với màu trắng tinh khiết.

Người Nhật Bản quan niệm hình tròn của bánh tsukimi dango tương ứng với những điều tròn đầy, tốt đẹp; họ ăn tsukimi dango với ý niệm cầu mong sức khỏe và hạnh phúc. Một đĩa bánh tsukimi dango thường được xếp thành 3 tầng: Tầng 1 xếp 9 viên, tầng 2 xếp 4 viên, tầng 3 xếp 2 viên. Tổng cộng là 15 viên, tượng trưng cho đêm thứ 15 của tháng. Một số khác xếp đĩa bánh tsukimi dango với 12 viên, với mỗi viên tượng trưng cho một tháng của năm.

Ngoài ra còn có các món ăn đặc trưng của mùa thu như bánh mochi, hạt dẻ (kuri), khoai môn (sato imo) và bí ngô (kabocha).

Giống như Tết Trung thu ở Việt Nam, Tsukimi cũng là dịp đoàn viên của mỗi gia đình Nhật Bản. Những người con đi xa thường trở về nhà trong dịp này để quây quần bên gia đình, cùng nhau phá cỗ, ngắm trăng và mặc kimono đi lễ hội.