Vì sao mỗi cấp tòa tuyên một kiểu?

Tại Quyết định giám đốc thẩm số 14/2011/KDTM-GĐT ngày 14/9/2011 nêu rõ: Công ty Cổ phần đầu tư bất động sản Hapulico (Công ty Haphulico) được thành lập trên cơ sở Hợp đồng nguyên tắc hợp tác kinh doanh số 999/2007/HĐNTHTKD ngày 10/8/2007 giữa 05 doanh nghiệp (gồm: Công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên chiếu sáng và thiết bị đô thị; Công ty cổ phần điện – chiếu sáng; Công ty cổ phần đầu tư phát triển đô thị và thương mại; Công ty cổ phần hội chợ quảng cáo thương mại Việt Mỹ; Công ty Ba Đình) và được cấp giấy đăng ký kinh doanh lần đầu ngày 20/05/2008 (thay đổi lần 1 ngày 05/06/2008 và thay đổi lần 2 ngày 02/12/2008).

Theo giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh lần đầu thì Công ty Hapulico có vốn điều lệ là 110.000.000.000 đồng; những doanh nghiệp nêu trên là cổ đông sáng lập, trong đó Công ty Ba Đình là một cổ đông sáng lập với 2.640.000 cổ phần, giá trị là 26.400.000.000 đồng, tương đương 24% vốn điều lệ; người đại diện theo pháp luật của Công ty Hapulico là ông Nguyễn Tiến Trung – Tổng giám đốc.

Theo hợp đồng nguyên tắc số 999/2007/HĐNTHTKD ngày 10/8/2007 thì đợt 1 Công ty Ba Đình phải thực hiện việc góp vốn với số tiền là 40.615.385.000 đồng (bao gồm vốn điều lệ của Công ty Ba Đình 26.400.000.000 đồng và phần nộp thay cho Công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên chiếu sáng và thiết bị đô thị 14.215.385.000 đông).

Thực hiện thỏa thuận trên, ngày 14/4/2008, Công ty Ba Đình đã vay 21.000.000.000 đồng (thời hạn vay 6 tháng) của Công ty cổ phần đầu tư phát triển đô thị và thương mại để thực hiện việc góp vốn. Ngày 10/6/2008, ông Trung với tư cách là Tổng giám đốc Hapulico đã dùng số tiền 21.000.000.000 đồng trong tài khoản của Công ty Hapulico ký hợp đồng bảo lãnh cho Công ty Ba Đình vay của Ngân hàng thương mại cổ phần Nhà Hà Nội số tiền 20.000.0000.000 (thời hạn vay 1 tháng) và dùng số tiền này để tiếp tục thực hiện việc góp vốn. như vậy, tính đến ngày 10/6/2008, Công ty Ba Đình đã thực hiện góp đủ vốn điều lệ thành lập Công ty Hapulico theo cam kết.

Sau 9 ngày kể từ ngày góp đủ vốn điều lệ, vào các ngày 19/06/2008, 19/08/2008 và 30/09/2008, ông Trung là Tổng giám đốc Công ty Hapulico (đồng thời là Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Ba Đình) đã tự ý ký 03 hợp đồng cho Công ty Ba Đình vay tổng số 45.000.000.000 đồng (vượt cả số tiền vốn đã góp là 4.000.000.000 đồng) mà không được phép của Hội đồng quản trị Công ty Hapulico. Bà Phạm Thị Ngọc Trân được ông Trung bổ nhiểm làm Quyền giám đốc Công ty Ba Đình và thủ quỹ của Công ty Hapulico ký đại diện bên vay. Công ty Ba Đình đã dùng số tiền vay này để trả nợ ngay chính hai đơn vị mà Công ty Ba Đình đã vay để góp vốn điều lệ.

Khi phát hiện việc làm sai trái của ông Trung, Hội đồng quản trị Công ty Hapulico đã nhiều lần họp yêu cầu Công ty Ba Đình hoàn trả lại số tiền đã rút ra dưới hình thức hợp đồng tín dụng. Tại cuộc họp ngày 30/03/2009 ông Trung đã cam kết Công ty Ba Đình sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính nộp đủ số tiền trong 4 tháng năm 2009, nhưng sau đó không thực hiện, nên ngày 03/04/2009 Hội đồng quản trị kết luận nếu ngày 30/4/2009 Công ty Ba Đình không hoàn thành nghĩa vụ tài chính thì phải xử lý theo quy định của Điều lệ Công ty và Luật Doanh nghiệp.

Hội đồng quản trị Công ty Hapulico tiếp tục họp ngày 17/04/2009 (ông Trung báo vắng mặt) đã xác định việc ông Trung cho Công ty Ba Đình vay tiền là tự ý rút vốn và ấn định thời hạn hết ngày 30/06/2009 Công ty Ba Đình phải thực hiện việc góp vốn lại, nếu không góp vốn lại thì kể từ ngày 01/07/2009 trở đi các nghĩa vụ trên của Công ty Ba Đình sẽ không được chấp nhận nữa..., nhưng hết ngày 30/06/2009 Công ty Ba Đình vẫn không thực hiện việc góp vốn lại.

Tại Báo cáo tài chính năm 2008 của Công ty Ba Đình (đã được kiểm toán) cũng không ghi nhận có các khoản vay nợ của Công ty Hapulico, vì Công ty Ba Đình đã dùng số tiền thông qua hợp đồng vay trả thẳng cho hai đơn vị do Công ty Ba Đình vay để góp vốn.

Theo quy định lại Điều 80 Luật Doanh nghiệp năm 2005 thì cổ đông có nghĩa vụ “1. Thanh toán đủ số cổ phần cam kết mua trong thời hạn chín mươi ngày kể từ ngày công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh..., không được rút vốn đã góp bằng cổ phần phổ thông ra khỏi Công ty dưỡi mọi hình thức...”.

Đối chiếu với quy định nêu trên thì thấy mặc dù luật đã nghiêm cấm việc rút vốn dưới mọi hình thức, nhưng trên thực tế ông Trung lợi dụng chức vụ Tổng giám đốc Công ty Hapulico đã sử dụng vốn của Công ty Hapulico bảo lãnh cho Công ty Ba Đình vay tiền và dùng số tiền vay này để góp vốn cho Công ty Hapulico. Sau đó, đã sử dụng hợp đồng tín dụng để hợp thức hóa cho Công ty Ba Đình rút vốn ra trả các khoản nợ đã vay ngắn hạn để góp vốn trước đây của mình. Đây là hình thức sử dụng hợp đồng tín dụng để che đậy việc rút vốn, không chỉ lấy lại toán bộ mà còn cho lấy vượt quá số vốn đã góp là 4.000.000.000 đồng bắt đầu chỉ sau 9 ngày, kể từ ngày góp đủ vốn theo thỏa thuận. Như vậy, trong thời hạn Luật Doanh nghiệp quy định các cổ đông phải góp vốn thì Công ty Ba Đình không còn vốn góp tại Công ty Hapulico.

Theo khoản 11 Điều 4 Luật Doanh nghiệp thì “Cổ đông là người sở hữu ít nhất một cổ phần đã phát hành của Công ty cổ phần” nên việc Công ty Ba Đình không còn vốn góp  và không còn sở hữu một cổ phần nào tại Công ty Hapulico thì đương nhiên không còn là cổ đông của Công ty Hapulico. Do Công ty Ba Đình đã rút toàn bộ vốn, không có tiền nộp lại (khi có yêu cầu) và không thực hiện lời hứa góp lại vốn, nên trong trường hợp này, Hội đồng quản trị Công ty Hapulico tiến hành thể thức lấy ý kiến cổ đông để thông qua quyết định xóa tên Công ty Ba Đình trong danh sách cổ đông và huy động cổ đông khác góp vốn, đồng thời đăng ký lại với cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh nhằm thực hiện tổ chức lại Công ty theo điểm i khoản 2 điều 96 Luật Doanh nghiệp.

Do không có điều luật nào buộc phải ra quyết định bãi miễn cổ đông sáng lập, nên việc Đại hội đồng cổ đông Công ty Hapulico sau khi lấy ý kiến của các cổ đông đã ra quyết định số 29/2009/QĐĐHĐCĐ ngày 01/08/2009 để bãi miễn tư cách cổ đông của Công ty Ba Đình trong trường hợp náy là không cần thiết; nhưng việc triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường để họp và thông qua quyết định bãi miễn chức danh ủy viên hội đồng quản trị của ông Nguyễn Tiến Trung tại Công ty Hapulico, tiến hành sửa đổi bổ sung điều lệ Công ty, chọn hình thức góp đủ vốn điều lệ theo quy định tại Điều 96, 97 Luật Doanh nghiệp và Điều 26 Điều lệ Công ty là có căn cứ.

Tòa án cấp sơ thẩm áp dụng Điều 80 Luật Doanh nghiệp nhận định Công ty Ba Đình đã rút vốn để không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty Ba Đình; chấp nhận yêu cấu phản tố của Công ty Hapulico là có căn cứ. Tuy nhiên, việc Tòa án cấp sơ thẩm không áp dụng khoản 11 Điều 4 mà lại áp dụng khoản 3 Điều 84 Luật Doanh nghiệp là chưa chính xác, vì đó là điều luật đề cập đến trường hợp cố đông sáng lập chưa góp đủ số vốn đã đăng ký.

Mặt khác, trong quá trình tố tụng có lúc Công ty Hapulico yêu cầu bồi thường thiệt hại 1% của 4.000.000.000 đồng với thời gian chiếm dụng là 13 tháng, có lúc yêu cầu tiền lãi phát sinh là 520.000.000 đồng. Tòa án cấp sơ thẩm chưa làm rõ Công ty Hapulico yêu cầu bồi thường thiệt hại hay tính lãi của 4.000.000.000 đồng; chưa làm rõ Công ty Ba Đình có trả tiền tại thời điểm tháng 8/2009 nhưng Công ty Hapulico không nhận như trình bày của Công ty Ba Đình hay không để có cơ sở xem xét yêu cầu tính lãi số tiền 4.000.000.000 đồng của Công ty Hapulico.

Tòa án cấp sơ thẩm cũng không chỉ rõ áp dụng quy định nào của pháp luật để tính lãi, mà đã buộc Công ty Ba Đình hoàn trả 4.000.000.000 đồng cùng tiền lãi phát sinh 520.000.000 đồng là chưa chính xác. Về án phí: Tòa án cấp sơ thẩm tuyên sung công quỹ 1.000.000 đồng tiền tạm ứng án phí của Công ty Ba Đình cũng không đúng.

Tòa án phúc thẩm không thấy được giữa yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn với yêu cấu phản tố của bị đơn có quan hệ chặt chẽ, không thể tách rời; do đó, khi xét xử đã không xem xét đầy đủ, toàn diện, không đánh giá đúng bản chất tranh chấp và yêu cầu của hai bên, dẫn đến giữa phần nhận định của bản án với phần quyết định mâu thuẫn nhau, cụ thể là tại phần xét thấy bản án có nhận định: “Do các bên không có yêu cầu giải quyết đối với 3 hợp đồng vay tài sản... Tòa án không có quyền xem xét” nhưng tại phần quyết định lại tuyên “Không chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn...” là đã xét xử một phần trong tổng số tiền của 3 hợp đồng tín dụng.

Việc Công ty Ba Đình rút nhiều hơn số tiền mà Công ty Ba Đình đã đóng góp là có thực, nhưng Tòa án cấp phúc thẩm lại bác yêu cầu là không đúng. Đây là sai lầm nghiêm trọng về pháp luật tố tụng và nội dung.