Nước mắm Quỳnh Dị những ngày cận Tết

Vào làng biển Phú Lợi những ngày cuối năm, tuy có nắng song vẫn cảm thấy se lạnh. Con đường dẫn vào làng cũng thật quanh co, lắm ngã rẽ. Ngoài lạch, âm thanh của những chiếc thuyền rẽ sóng ra khơi vọng vào nghe thật rõ.

Từ đầu đến cuối làng, đâu đâu cũng bắt gặp hình ảnh những chiếc chum, chiếc vại thậm chí là những cái bể có thể tích khá lớn để muối cá. Người làng Phú Lợi không chỉ được biết đến với nghề đi biển mà hơn thế họ còn có nghề làm nước mắm nổi tiếng cả một vùng.

Nghề của trăm nhà

Cả làng hiện có hơn 300 hộ sản xuất nước mắm. Nhà ít thì 5, 6 tạ cá, nhà nhiều thì cả chục tấn. Cá dùng để làm ra được những giọt nước mắm thơm ngon cũng được chọn lựa khá kỹ. Những loại cá được ưa chuộng là cá cơm, cá vảnh, cá trích... Cá càng tươi thì sau này nước mắm càng thơm ngon.

Để cho ra những giọt nước mắm đầu tiên cũng phải mất 9- 12 tháng. Thông thường một tạ cá cần khoảng 25kg muối. Sau đó cá được trộn đều với muối cho vào ổ bể sau đó lát vỉ nứa lên trên và dùng đá để nén. Những ngày trời nắng thì phải mở nắp đậy, đảo náo để cá nhanh chín và nước trong. Nếu để nước mưa rơi vào thì nước mắm sẽ không được thơm ngon.

Ngày nay, cá được ủ trong chum sành theo phương pháp cài nén là chính chứ không phải chượp trong ổ bể xi măng như trước đây. Cách làm này tuy tốn nhiều thời gian và công sức nhưng bù lại nước mắm sẽ có chất lượng hơn. Ngoài ra, để làm ra loại nước mắm nhỉ thơm ngon, người dân nơi đây còn cho thêm gạo rang, vừng để được dậy mùi.

Thông thường cá được muối từ tháng 2 hàng năm, khi mà những đoàn thuyền trở về với những khoang cá đầy ắp. Những khoảng thời gian khác, hễ cứ có nguyên liệu là lại bỏ thêm vào bể.

Gì Trần Thị khuyên (66 tuổi) người có nhiều năm trong nghề cho biết: “Tôi làm nghề này đã 10 năm nay. Đây là nghề ông bà tổ tiên để lại và cũng là nguồn thu nhập chính của gia đình. Mặc dù có thuyền đi biển song vẫn phải mua thêm nguyên liệu để làm cháu ạ”.

Nước mắm sau khi rút từ bể ra phải được lọc lại nhiều lần để đảm bảo không còn cặn. Bã còn sót lại không phải bỏ đi mà có người thu mua để làm thức ăn cho gia súc.

Nước mắm được lọc cặn nhiều lần.

Ngoài nước mắm, Phú Lợi còn nổi tiếng với loại ruốc thơm ngon ít nơi có được. So với nước mắm thì thời gian làm ruốc ngắn hơn, chỉ từ 5 đến 6 tháng. Không những thế nguyên liệu để làm ruốc là tép, moi tôm nên giá cả cũng khiêm tốn hơn rất nhiều.

Rong ruổi mọi nẻo khi tết về

Những ngày gần Tết, con đường vào làng cũng tấp nập hơn hẳn. Thương lái ở các vùng lân cận về đây để trực tiếp thu mua. Nước mắm cũng theo những chuyến đi mà đến với những vùng đất mới.

Nước mắm Quỳnh Dị không chỉ được tiêu thụ trong vùng, những khu vực lân cận như Diễn Châu, Vinh, Đô Lương... mà còn được đưa đi những tỉnh khác như Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và thậm chí còn theo người thân, bạn bè sang các nước khác.

Tùy vào chất lượng mà mỗi loại sẽ có giá khác nhau. Vào thời điểm này giá mỗi lít nước mắm giao động trong khoảng từ 30 đến 70.000 đồng.

Ông Nguyễn Trường Sơn (khối trưởng khối Phú Lợi 1) cho biết: “Cả khối hiện có 250 hộ thì hầu hết đều làm nghề nước mắm. Nghề này được ông bà tổ tiên để lại và cũng là nghề mang lại nguồn thu đáng kể. Năm 2008, xóm Phú Lợi được công nhận làng nghề truyền thống. Tết cũng là dịp làng Phú Lợi nhộn nhịp kẻ bán người mua cháu ạ...”.

Hồ Hà - Nguyễn Duy