Kinh doanh qua mạng dễ phạm luật vì Bộ luật Hình sự 2015 có điều khoản chưa rõ ràng?

Để hiểu rõ hơn về những điểm gây tranh cãi trong điều luật 292 Bộ luật Hình sự 2015, luật sư Nguyễn Đức Chánh, cộng tác viên Thư Viện Pháp Luật, sẽ phân tích kỹ điều 292 trong chương trình “Ba phút cùng luật sư” kỳ này của báo Dân trí.

Thời gian qua, cộng đồng Startup Việt Nam có nhiều ý kiến phản ứng về quy định tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo Điều 292 BLHS 2015. Ông có thể nói rõ hơn về quy định này cho bạn đọc rõ?

Đây là tội danh mới được quy định tại Bộ luật Hình sự 2015. Các ngành nghề kinh doanh được trong Điều 292 BLHS 2015 như kinh doanh vàng trên tài khoản; Sàn giao dịch thương mại điện tử; Kinh doanh đa cấp; Trung gian thanh toán; Trò chơi điện tử trên mạng … đều là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Do đó, muốn kinh doanh phải được cấp phép theo quy định.

Nếu doanh nghiệp đáp ứng được điều kiện này thì không bị ảnh hưởng gì đến hoạt động kinh doanh và mục đích soạn thảo điều luật này cũng nhằm bảo vệ người tiêu dùng, khách hàng, nhất là hạn chế được các hành vi lừa đảo trên mạng. Đồng thời, nhà nước có thể thu thuế, chống thất thu từ các hoạt động kinh doanh này.

Mặt khác, phần lớn các ngành nghề kinh doanh trên mạng máy tính, mạng viễn thông đều không yêu cầu điều kiện kinh doanh, chỉ có 1 số ít ngành yêu cầu điều kiện kinh doanh nên không ảnh hưởng nhiều.

Vì vậy, những bạn có ý định khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin cần lưu ý về việc đăng ký kinh doanh cũng như đáp ứng điều kiện (nếu có) theo quy định pháp luật thì không phải lo ngại gì.

Nếu điều luật này có tác dụng lớn như vậy tại sao dư luận lại phản ứng về quy định này thưa ông?

Theo tôi có 3 lý do chính mà điều luật này bị phản ứng.

Thứ 1, Quy định tại Điều 292 BLHS 2015 về bản chất không khác gì tội kinh doanh trái phép theo Điều 159 BLHS 1999 đã được bãi bỏ. Chỉ khác là quy định Điều 292 BLHS 2015 áp dụng riêng cho hình thức kinh doanh, cung cấp dịch vụ trên mạng máy tính, mạng viễn thông.

Thứ 2, quy định tại Điều 292 chưa thật sự rõ ràng, nhất là tại điểm e khoản 1. Cụ thể, khoản e quy định chung chung là: “Các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của pháp luật”.

Việc không nêu chi tiết, cụ thể là dịch vụ nào như vậy, nếu không có hướng dẫn chi tiết sẽ gây khó khăn trong việc áp dụng quy định pháp luật và gây ra tâm lý lo ngại cho mọi người vì không biết “dịch vụ khác” có phải là dịch vụ của mình hay không.

Thứ 3, một số cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp chưa hiểu rõ về nội hàm của quy định này. Theo khoản 9 Điều 2 Luật Thương mại 2005 thì cung ứng dịch vụ là hoạt động thương mại, theo đó một bên có nghĩa vụ thực hiện dịch vụ cho một bên khác và nhận thanh toán; bên sử dụng dịch vụ có nghĩa vụ thanh toán cho bên cung ứng dịch vụ và sử dụng dịch vụ theo thỏa thuận.

Quy định “người nào cung cấp một trong các dịch vụ” theo Điều 292 BLHS 2015 được hiểu là chỉ áp dụng đối với người nào có hành vi cung cấp dịch vụ, còn nếu không phải cung cấp dịch vụ thì không bị điều chỉnh bởi quy định này. Chẳng hạn, việc tạo ra phầm mềm game Flappy Bird của Nguyễn Hà Đông và chia sẻ miễn phí trên mạng thì không thuộc trường hợp nêu tại Điều 292 BLHS 2015.

Hiện thời gian hiệu lực của Bộ luật hình sự 2015 đã được gia hạn, chờ sửa đổi. Vậy theo ý kiến của luật sư thì có cần sửa đổi điều 292 không? Nếu có thì sửa đổi như thế nào?

Theo tôi, nên điều chỉnh điều luật này theo hướng quy định cụ thể hơn, rõ ràng hơn. Đặc biệt, nên bãi bỏ điểm e khoản 1 Điều 292, hoặc sửa đổi lại điểm này theo hướng cụ thể, rõ ràng hơn. Nếu quy định cụ thể thì việc thực thi sẽ hiệu quả, người khởi nghiệp sẽ rõ ràng hơn, tránh những lo ngại không đáng có.

Vâng, xin cảm ơn Thư Viện Pháp Luật và luật sư Nguyễn Đức Chánh đã hỗ trợ thực hiện chương trình này!

Tùng Nguyên - Phạm Nguyễn - Thiên Thanh (thực hiện)