Khởi kiện UBND quận Long Biên bất thành, công dân đề nghị giám đốc thẩm

Báo Dân trí đã đưa tin về vụ án hành chính “Cưỡng chế thu hồi đất có dấu hiệu trái pháp luật tại quận Long Biên” do bà Nguyễn Thị Hải Yến (sinh năm 1965; trú tại tổ 22, phường Long Biên, quận Long Biên, TP Hà Nội) yêu cầu hủy Quyết định số 1351/QĐ-UBND ngày 11/9/2006 của UBND quận Long Biên về việc thu hồi 15.648,79m² đất nông nghiệp do 80 hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng tại phường Long Biên, trong đó có gia đình bà Yến. Theo trình bày tại Đơn khởi kiện, bà Yến cho rằng việc thu hồi đất nói trên hoàn toàn không đúng quy trình pháp luật, xâm phạm nghiêm trọng đến quyền – lợi ích hợp pháp của gia đình bà.

Tuy nhiên, trải qua hai cấp xét xử Tòa án đều xác định việc thu hồi đất là đúng quy định của pháp luật. Không đồng ý với phán quyết này, bà Yến đã tiếp tục có Đơn đề nghị xem xét lại vụ án theo thủ tục giám đốc thẩm đối với bản án sơ thẩm số 02/2014/HCST ngày 24/2/2014 của TAND quận Long Biên và bản án phúc thẩm số 78/HCPT ngày 31/7/2014 của TAND thành phố Hà Nội, trong đó đặc biệt nhấn mạnh về việc xác định nguồn gốc, loại đất và diện tích đất bị thu hồi của gia đình bà.

Theo thông tin và tài liệu mà gia đình bà Yến cung cấp thì: diện tích thực tế gia đình bị thu hồi không phải là 553,55 m² như trong Quyết định thu hồi đất đã nêu mà lên tới gần 700m²; không phải toàn bộ diện tích đất gia đình quản lý, sử dụng trước khi bị thu hồi là đất nông nghiệp vì gia đình bà đã xây dựng nhà cửa và sinh sống ổn định trên thửa đất trên từ những năm 1980 đến nay; đất của gia đình bà có nguồn gốc từ việc được cấp đất giãn dân và có một phần do gia đình bà khai hoang.

Bà Yến cho biết, vào những năm 1986 - 1987, trước nhu cầu chính đáng của các hộ dân về việc xin cấp đất giãn dân để tiện cho việc sinh hoạt của các gia đình đông con, chính quyền xã Long Biên (nay là phường Long Biên, quận Long Biên) đã ra nghị quyết tổ chức cấp đất giãn dân cho các hộ đông con trong xã, trong đó có gia đình bà Yến. Gia đình bà được cấp 270m² đất tại cánh đồng xứ Đê Tàn, trong quá trình sử dụng gia đình bà đã tự đổ đất, san nền, tôn tạo thêm 410m² đất liền kề, nâng tổng số diện tích sử dụng lên 680m². Năm 1992, gia đình đã tiến hành xây dựng nhà ở, công trình trên đất và sinh sống ở đây cho tới khi có quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước. Trong suốt hơn 20 năm quản lý, sử dụng thửa đất, gia đình bà Yến sinh sống ổn định, không có tranh chấp với ai, không bị xử phạt hành chính về hành vi lấn, chiếm đất đai, hành vi sử dụng đất không đúng mục đích, quy hoạch.

Năm 2006, thực hiện dự án đầu tư xây dựng tuyến đường từ Ngọc Thụy đi khu đô thị mới Thạch Bàn (đoạn từ đê tả ngạn sông Hồng đến nút giao với đường lên cầu Vĩnh Tuy) UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định số 2904/QĐ-UBND ngày 23/6/2006 thu hồi 93.791m² đất tại phường Long Biên. Căn cứ theo Quyết định số 2904/QĐ-UBND, UBND quận Long Biên đã ban hành Quyết định số 1351/QĐ-UBND ngày 11/9/2006 về việc thu hồi 15.648,79m² đất nông nghiệp do 80 hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng tại phường Long Biên. Tuy nhiên, gia đình bà Yến không nhận được quyết định 1351/QĐ-UBND của UBND quận Long Biên và bất cứ quyết định nào khác liên quan đến việc thu hồi diện tích đất mà bà và gia đình đang sinh sống. Sau khi bị thu hồi 680m² đất, suốt 5 năm qua bà Yến và gia đình phải sống tạm bợ trong một ngôi nhà thuê tại quận Long Biên, cuộc sống rất khó khăn vất vả do không có nơi sinh sống ổn định.

Theo luật sư Nguyễn Viết Đức (Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội - Đoàn Luật sư TP Hà Nội), căn cứ quy định tại Khoản 4 Điều 50 Luật Đất đai năm 2003 thì: Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có các loại giấy tờ quy định tại khoản 1 Điều 50 Luật đất đai nhưng đất đã được sử dụng ổn định từ trước ngày 15/10/1993 nay được Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đã được xét duyệt đối với nơi đã có quy hoạch sử dụng đất thì được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Đối chiếu với hồ sơ vụ án, tính tới thời điểm thu hồi đất, gia đình bà Yến đủ điều kiện để được cấp GCNQSDĐ bởi vì tuy không có giấy tờ về quyền sử dụng đất nhưng trong quá trình giải quyết vụ án tại Tòa án các cấp, đã có nhiều xác nhận của các hộ dân xung quanh và chính quyền địa phương cũng thừa nhận rằng thời điểm gia đình bà Yến bắt đầu sử dụng đất là trước thời điểm ngày 15/10/1993. Bên cạnh đó, không có bất cứ văn bản nào của cơ quan có thẩm quyền cho thấy rằng việc sử dụng đất của gia đình bà Yến có tranh chấp và có hành vi vi phạm pháp luật đất đai (lấn đất, chiếm đất, sử dụng đất không đúng mục đích…).

Tại Điểm đ Khoản 1 Điều 6 Nghị định 181/2004/NĐ-CP quy định về việc xác định loại đất thì “Đối với trường hợp chưa có căn cứ quy định tại các điểm a, b, c và d khoản này thì căn cứ vào hiện trạng sử dụng đất ổn định, Uỷ ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh xác định loại đất, mục đích sử dụng đất”

“Trong vụ án này, các cơ quan có thẩm quyền xác định thửa đất bị thu hồi của gia đình bà Yến là đất nông nghiệp được giao theo chính sách khoán 10 năm 1987 và được điều chỉnh năm 1998 nhưng lại không đưa ra bất cứ giấy tờ nào để chứng minh về điều này. Bên cạnh đó, trong hồ sơ cung cấp cho Tòa án không hề có Biên bản xác định vi phạm hay bất cứ giấy tờ nào chứng minh việc sử dụng đất của gia đình bà Yên vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan có thẩm quyền xét duyệt. Do đó, căn cứ theo quy định trên thì việc xác định loại đất, mục đích sử dụng đất phải dựa vào hiện trạng sử dụng đất ổn định. Trong khi đó, trong các văn bản xác nhận của các hộ dân xung quanh và chính tại phương án bồi thường cho gia đình bà Yến đều thể hiện rằng tính tới thời điểm thu hồi, thửa đất bị thu hồi có nhà ở và công trình trên đất (được tạo lập hợp pháp).

Vì vậy, có thể khẳng định rằng, thửa đất bị thu hồi của gia đình bà Yến có một phần đất ở và phải được bồi thường theo giá đất ở tại thời điểm quyết định thu hồi đất. Rõ ràng việc UBND quận Long Biên xác định toàn bộ diện tích đất bị thu hồi của gia đình bà Yến là đất nông nghiệp là hoàn toàn không có căn cứ và trái với quy định của pháp luật” luật sư Đức nhận định.

Liên quan đến việc theo Quyết định số 1351 thì diện tích đất bị thu hồi của gia đình bà Yến là 553,55m², trong khi đó gia đình bà Yến trình bày rằng gia đình được giao 270m², san lấp, tôn tạo thêm được 410m² liền kề và đã bị thu hồi toàn bộ nên tổng diện tích đất bị thu hồi phải là 680m² chứ không phải là 553,55m², luật sư Đức cho biết vấn đề xác định diện tích đất khi thực hiện việc thu hồi có dấu hiệu sai phạm.

Việc xác định diện tích đất bị thu hồi đối với trường hợp không có giấy tờ về quyền sử dụng đất, Nghị định 197/2004/NĐ-CP đã hướng dẫn rõ việc bồi thường, hỗ trợ sẽ căn cứ trên diện tích đất thực tế bị thu hồi. Bên cạnh đó, tại Điều 132 Nghị định 181/2004/NĐ-CP hướng dẫn về trình tự, thủ tục khi thu hồi đất tại khoản 1 Điều 38 Luật đất đai năm 2003 (thu hồi đất nhằm mục đích phát triển kinh tế…) cũng quy định trước khi ban hành quyết định thu hồi đất cần phải thực hiện các bước như sau:

Bước 1: Lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và trình cơ quan có thẩm quyền xét duyệt;

Bước 2: Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền giao cho cơ quan tài nguyên và môi trường trực thuộc chỉ đạo Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất làm trích lục bản đồ địa chính hoặc trích đo địa chính khu vực đất thu hồi đối với nơi chưa có bản đồ địa chính, trích sao hồ sơ địa chính để gửi cho cơ quan, tổ chức có trách nhiệm lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng (Hội đồng bồi thường giải phóng mặt bằng hoặc Tổ chức phát triển quỹ đất);

Bước 3: Lập phương án tổng thể về bồi thường giải phóng mặt bằng và trình cơ quan có thẩm quyền để xét duyệt (trong phương án này phải thể hiện rõ diện tích đất bị thu hồi);

Bước 4: Thông báo cho người đang sử dụng đất biết về lý do thu hồi, thời gian và kế hoạch di chuyển, phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Bước 5: Ban hành quyết định thu hồi đất và quyết định phê duyệt phương án bồi thường.

“Như vậy, theo quy trình này thì trước khi ban hành Quyết định thu hồi đất và Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, Hội đồng bồi thường giải phóng mặt bằng hoặc Tổ chức phát triển quỹ đất đã phải lên phương án tổng thể về việc bồi thường giải phóng mặt bằng. Để thực hiện công đoạn này, Hội đồng bồi thường phải tiến hành kiểm kê, xác minh về diện tích đất mà người sử dụng đất đang sử dụng nằm trong diện quy hoạch và phải thu hồi. Vì thửa đất bị thu hồi của gia đình bà Yến chưa được cấp GCNQSDĐ và gia đình bà Yến cũng không có một trong các giấy tờ về quyền sử dụng đất nên việc xác định diện tích đất bị thu hồi sẽ căn cứ trên kết quả đo đạc thực tế chứ không phải xác định dựa trên bản đồ đo đạc năm 1993 như xác định của UBND quận Long Biên bởi:

Thứ nhất, bản đồ đo đạc này không phải là một trong những giấy tờ về quyền sử dụng đất theo quy định tại khoản 1 Điều 50 Luật đất đai năm 2003, do đó đây không phải căn cứ có tính pháp lý để xác định diện tích đất bị thu hồi của gia đình bà Yến.

Thứ hai, qua quá trình quản lý, sử dụng từ năm 1986 cho đến năm 2006, gia đình bà Yến đã san lấp, tôn tạo, mở rộng thửa đất của mình và xây dựng các công trình trên đất nên diện tích đất đã có thay đổi so với diện tích được giao ban đầu từ năm 1986.

Do đó, UBND quận Long Biên dựa trên bản đồ đo đạc năm 1993 để xác định thửa đất bị thu hồi của gia đình bà Yến có diện tích 553,55m² nhưng lại thu hồi vượt quá lên đến gần 700 m² là không chính xác và thiếu cơ sở pháp lý”, luật sư Đức nhận định.

Dân trí sẽ tiếp tục thông tin tới bạn đọc về vụ việc này.

Anh Thế