Học sinh yếu kém do đâu?

Còn những người trong cuộc, hiểu biết tường tận về chất lượng giáo dục phổ thông thì không bao giờ tin vào những con số "trên trời" như vậy. Thực tế, nếu đánh giá cho đúng đắn, chính xác thì số lượng học sinh THCS, THPT đạt học lực loại trung bình trở lên thì chỉ khoảng 50-60% là cùng. Như vậy, số học sinh học yếu kém vẫn còn rất lớn. Câu hỏi đặt ra là, tại sao số lượng học sinh của chúng ta lại học yếu kém nhiều đến thế, trong bối cảnh, điều kiện học tập của các em hôm nay hơn hẳn học sinh thời trước đây rất nhiều?

Vốn dạy THPT nhiều năm, tôi muốn tham gia ý kiến về những nguyên nhân cơ bản của tình trạng này:

1- Đối với học sinh cấp tiểu học, từ năm học vừa qua, Bộ GD & ĐT triển khai cách đánh giá mới, nhận xét quá trình học tập thay cho đánh giá bằng điểm số, nhằm giảm bớt áp lực cạnh tranh về điểm số, về kết quả học tập cho các em tiểu học. Tôi cho đó là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh bậc học tiểu học. Và ở bậc học này, nhà trường, thầy cô giáo tạo điều kiện cho tất cả các em lên lớp hằng năm cũng là điều tốt.

Đến bậc học THCS và THPT, việc đánh giá học lực học sinh vẫn như cũ, chủ yếu căn cứ vào kết quả điểm qua các cột điểm, bài  kiểm tra, thi học kỳ. Tất nhiên, trong đánh giá, phân loại, sẽ có những em học được, học giỏi, cũng như em học không được, học yếu kém. Quy chế đánh giá học sinh, nêu rất rõ, những học sinh không đạt yêu cầu về hai mặt hạnh kiểm và học lực, thì phải ở lại lớp, thi lại lớp, hoặc rèn luyện trong hè.

Nhưng thực tế, hầu hết các trường rất "sợ" cho học sinh không đạt yêu cầu ở lại lớp, thành thử, cuối năm làm mọi cách cho lên lớp bằng hết. Chủ yếu là bị bệnh thành tích, chỉ tiêu thi đua "đè" quá nặng và tình cảm thương hại học trò - phụ huynh.

Năm nào cũng được lên lớp, dù học không được, tạo cho các học sinh này tâm lý ỷ lại ,chủ quan và cả khinh nhờn trong học tập. Thiết nghĩ, ở lứa tuổi học sinh cấp 2 và 3, nếu không đạt yêu cầu, cần cho các em ở lại lớp, để được rèn luyện và thử thách. Âu đấy cũng là công bằng và động lực của giáo dục.

2- Cùng với sự phát triển kinh tế, đời sống nhân dân được cải thiện, nhiều loại hình vui chơi, giải trí ra đời, thu hút, lôi cuốn phần đông đối tượng thanh thiếu niên, học sinh tham gia. Những hình thức vui chơi, giải trí, nhất là game online, bùng nổ, có mặt ở mọi nơi, mọi lúc, đã, đang "đầu độc" và làm hao tốn biết bao nhiêu thời gian dành cho việc học tập của học sinh. Nhiều học sinh sa đà, đắm mình vào trong thế giới ảo, hết ngày này qua ngày khác mà không biết chán. Việc học tập ngày càng sao nhãng, bỏ bê.

Cũng vì chơi game mà nhiều học sinh vốn có tư chất học tập rất tốt nhưng thời gian sau lại yếu kém, sa sút nhanh chóng, thậm chí gây ra những vụ án cướp của, giết người, hết sức đau lòng. Tình trạng thanh thiếu niên sa sút, hư hỏng do game đến mức báo động đỏ, khiến nhiều người lên tiếng, đòi hỏi cấp quản lý Nhà nước phải có ngay những biện pháp xử lý, ngăn chặn kịp thời.

3- Điều kiện học tập của học sinh thời nay tốt hơn thời trước đây rất nhiều. Ngoài sách giáo khoa, nhiều học sinh còn được trang bị khá nhiều loại sách tham khảo, sách học tốt, sách nâng cao... Ngoài thời gian học ở trường ra, nhiều học sinh còn có điều kiện và thời gian học thêm, học kèm ở các thầy cô giáo.

Phải chăng do bị " bội thực" từ các loại sách tham khảo, từ các lớp, khóa học thêm triền miên, nên nhiều học sinh mất dần khả năng tư duy tự học, tự sáng tạo, tự đào sâu kiến thức? Thực tế cho thấy, nhiều em không hề biết cách tự học và không bao giờ tự học được.

Tất cả, đều phụ thuộc vào những cái có sẵn của sách vở, của thầy cô. Có kiểm tra sát sao, thi cử nghiêm túc thật sự, mới thấy được hạn chế, yếu kém của học sinh ngày nay, mà một phần nguyên nhân là không biết, không chịu tự học. Tình trạng này khá phổ biến, thầy cô giáo rất lo lắng và bức xúc.

4- Thói quen xin xỏ của phụ huynh.

Tất nhiên, phụ huynh nào sinh con ra và nuôi con lớn khôn, đều trông mong con cái mình ngoan ngoãn, học hành tấn tới, thành đạt. Song, thực tế, đâu phải ai cũng được toại nguyện về con cái. Bởi lẽ, con đường học vấn đầy gian lao, vất vả, có em học được, có em học không được, có em thi hỏng, có em đỗ đạt rất cao. Đấy là lẽ thường tình. Nhưng thật khổ cho nhiều ông bố, bà mẹ, tuy biết rất rõ con mình học dở, học yếu, không đủ điều kiện lên lớp, không thi được tốt nghiệp...mà vẫn cố “ níu kéo" bằng đủ cách, nào xin xỏ, nhờ vả, chạy chọt thầy cô giáo, nhà trường, làm cho thầy cô rất khó xử...

Nếu chiếu cố cho lên lớp, cho đậu thì phấn khởi, hoan hỉ, nếu không được, không cho, thì phụ huynh quay lại nói xấu, tố cáo thầy cô giáo đủ điều. Cái thói xin xỏ, lo lót, chạy chọt của phụ huynh lo cho con cái, đang là thứ "bệnh" nguy hiểm của ngành giáo dục. Ai bảo, nghề dạy học là nghề nhàn, ít va chạm. Thời nào, chứ thời nay, nghề giáo không đơn giản vậy . Đầy những áp lực, đủ thứ khổ sở, trong đó có việc phụ huynh đến nhà "hành" nhờ vả....

Đỗ Tấn Ngọc

Quảng Ngãi

LTS Dân trí - Những nguyên nhân làm cho học sinh yếu kém được một thầy giáo lâu năm trong nghề nêu lên trong bài viết trên đây là sát thực tế. Muốn khắc phục tình trạng đó, trước hết nhà trường cũng như phụ huynh học sinh phải xác định đúng mục tiêu của việc dạy và học, đều phải chống triệt để căn bệnh thành tích giả tạo. Mặt khác, cần khắc phục bằng được cách dạy nhồi nhét và lối học vẹt. Học sinh không hiểu, không thấm và không biết vận dụng những kiến thức được học.

Dù hoàn cảnh nào, cũng cần tạo điều kiện cho học sinh có đủ thời gian tự học và làm bài tập. Chỉ có như vậy thì mới hiểu sâu bài và biết vận dụng.

Việc ra bài kiểm tra ở lớp cũng như thi học kỳ, thi cuối năm, các thầy cô nên quan tâm nhiều đến loại đề kiểm tra trình độ vận dụng kiến thức chứ không đơn thuần là việc thuộc bài. Đấy cũng là cơ sở để đánh giá chuẩn xác trình độ học sinh.

Tựu trung, thầy có cách dạy như thế nào thì trò sẽ cách học như thế ấy. Nếu thầy có coi trọng sự sáng tạo trong cách dạy thì trò mới có cách học sáng tạo.