Bàn thêm về “Nói và làm”

Bởi, "mười lần nói không bằng một lần làm"; bởi "nói hay không bằng cày giỏi"; bởi nói và làm gắn chặt với "chữ tín": "một lần mất tín, vạn sự mất tin" - một lần nói không đúng, nói không đi với làm; vạn lần mất lòng tin ở người nghe!

Nhưng tại sao nói lại không đi đôi với làm? Điều dễ hiểu này ai cũng biết, đó là vì "nói" bao giờ cũng dễ hơn "làm". Nói "dễ" vì "nói" do cái lưỡi phụ trách; còn "làm khó", vì "làm" thuộc thẩm quyền đôi tay và cơ bắp! "Nói dễ", vì "lời nói gió bay", vì "nói trước quên sau", vì "nói đâu bỏ đấy" và vì "lời nói không mất tiền mua",... Nhưng, hãy cảnh giác! Lão Tử đã từng dạy: "Lời nói có thể tin được thì nghe không hay; lời nói nghe hay thì không thể tin được!". Nhưng sợ nhất có lẽ là "người biết - không nói, người nói - không biết"!

Như vậy, chúng ta không chỉ cần biết sợ và đừng cả tin vào mọi lời nói, mà còn phải ghi nhớ: "chính vì "nói dễ" nên đôi khi nó rất nguy hiểm. Cha ông ta đã từng căn dặn: "lời nói đọi máu" đấy sao?!.

Vậy là, lời nói tuy là việc đơn giản - trẻ con, người lớn,... nếu không bị khuyết tật bộ phận thanh quản, đều có thể nói những gì muốn nói. Nhưng tác dụng trong cuộc sống xã hội của lời nói thì không hề đơn giản chút nào. "Lời nói như dao chém đá", không dễ phủi phui được đâu! Đến đây, ta lại rút ra một điều: "nói dễ" thật, nhưng không phải lúc nào cũng dễ. Cho nên chớ có "nói bừa", "nói ẩu", "nói ngon, nói ngọt", nói cho xong chuyện, và nhất là chớ có ... "nói lời lại nuốt lời", trừ phi anh không còn là người tự trọng!

"Làm khó", vì làm phải tốn sức, tốn công, thậm chí phải "quên mình", phải "hy sinh",... Tốn sức, tốn công thì nhiều người có thể làm được. Nhưng "hy sinh, quên mình", mới là thử thách khó vượt qua! Mà ở đời, những việc quan trọng nhất, lại thường đòi hỏi người thực hiện phải... hy sinh, phải quên mình! Dám hy sinh thì việc khó trở thành dễ. Đó là chân lý vậy!

Chiến đấu chống ngoại xâm, phải cầm chắc có thể hy sinh xương máu. Chấp nhận rồi, thì "cái chết nhẹ tựa lông hồng"; gian nan, nguy hiểm đến mấy, cũng dễ dàng vượt qua! Cuộc chiến đấu với "nội xâm" (nạn tham nhũng), khó hơn nhiều, đòi hỏi sự hy sinh lớn lao hơn nhiều. Vì đó là cuộc chiến với người sống bên ta, với đồng đội, đồng chí,... thậm chí với chính bản thân ta - nhằm loại trừ nạn sâu mọt đục khoét, đang làm băng hoại giá trị đạo đức, lối sống; làm mục ruỗng xã hội! Lên án tham nhũng thì dễ, ai ai cũng "lên án" được; chống tham nhũng mới là chuyện cực kỳ khó, là vì vậy! Bởi "lên án" là hành vi "nói", còn "chống" là hành vi "làm".

Qua thế, đủ thấy rằng, "nói" dễ hơn "làm" thật, nhưng đúng là "nói" cũng có cái khó của nói; "làm" có cái dễ của làm! Vâng! "nói phải đi đôi với làm", điều ấy ai cũng thường nghe, ai cũng hiểu và ai... cũng nói được - mà làm thì mới khó làm sao?!.

Trần Huy Thuận

LTS Dân trí - “Nói đi đôi với làm” vừa là đạo lý vừa là yêu cầu của thực tiễn cuộc sống. Trong xã hội chúng ta, nhiều bậc làm cha làm mẹ là những người biết điều hay lẽ phải mà dạy con không được chủ yếu là chỉ nói mà không làm, không hành động gương mẫu trước con cái. Do đó lời nói không có sức cảm hóa và thuyết phục.

Suy rộng ra, trong xã hội cũng vậy, nếu ở cơ quan nào, hoặc địa phương nào mà cán bộ lãnh đạo chỉ “nói giỏi” mà không “làm giỏi” thì làm sao có sức thuyết phục và lôi cuốn quần chúng.

Ai cũng biết Nói dễ hơn Làm, nhưng Làm mới là cái “thước đo” để đánh giá thực chất giá trị của con người. Xã hội muốn tiến lên cũng phải do hành động thực tiễn và tự giác của mọi người - tức là hành động có lý luận soi đường chứ không phải là hành động mù quáng. Nhưng suy cho cùng thì lý luận cũng bắt nguồn từ hoạt động thực tiễn và lấy thực tiễn - kết quả của hành động - làm tiêu chuẩn của chân lý.