Bộ trưởng Tư pháp: “Tôi mãn nguyện khi đã tận tâm, hoàn thành nhiệm vụ”

Phóng viên: Một nhiệm kỳ nữa sắp kết thúc với nhiều kết quả, thành tựu ngành tư pháp đã đạt được như sự công nhận của Chính phủ, Quốc hội, nhân dân cả nước. 2 nhiệm kỳ liên tiếp trên cương vị “tư lệnh” ngành, Bộ trưởng đã đóng góp không nhỏ để cùng tháo gỡ nhiều nút thắt về thể chế cản trở sự phát triển của đất nước, đã trực tiếp làm Hiến pháp, xây dựng rất nhiều đạo luật để cùng hoàn thiện thể chế. “Sản phẩm” nào để lại dấu ấn sâu đậm nhất với Bộ trưởng Tư pháp?

Bộ trưởng Tư pháp Hà Hùng Cường: Với tôi, việc Quốc hội thông qua Luật Hộ tịch có thể coi là cuộc "cách mạng” trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng và quản lý dân cư nói chung. Luật Hộ tịch có nhiều nội dung mới mang tính đột phá, cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính như quy định việc cấp Số định danh cá nhân khi đăng ký khai sinh; sự liên thông giữa Cơ sở dữ liệu hộ tịch với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư... Xin nói thêm, từ khi Luật hộ tịch có hiệu lực (01/01/2016) đến nay, tại 4 thành phố lớn (Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng) thực hiện thí điểm đã có trên 60.000 trẻ em được cấp Số định danh cá nhân khi đăng ký khai sinh.

Những khó khăn, thách thức trong quá trình xây dựng dự án Luật này có nhiều, thú thực có lúc tôi đã nản lòng, nhưng đã không bỏ cuộc! Vì quản lý dân cư trong mọi xã hội từ cổ chí kim đều rất quan trọng, trong thế giới phẳng hiện đại lại càng quan trọng không chỉ đối với Nhà nước mà trước hết là để phục vụ nhân dân, tạo cơ sở pháp lý để người dân bảo vệ các quyền nhân thân và tài sản hàng ngày của họ. Do đó, khó mấy cũng phải làm. Và việc xây dựng, trình Thủ tướng phê duyệt Đề án “Đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư” (gọi tắt là Đề án 896) đã tháo gỡ hoàn toàn khó khăn đặt ra. Cuối cùng trong cùng một ngày (ngày 20/11/2014), Quốc hội đã thông qua đồng thời Luật hộ tịch và Luật căn cước công dân.

Vậy còn điều gì mà Bộ trưởng còn cảm thấy băn khoăn, luyến tiếc trong việc xây dựng thể chế nhiệm kỳ qua?

Quá trình xây dựng các luật, pháp lệnh triển khai Hiến pháp năm 2013 là một quá trình không hề dễ dàng, suôn sẻ. Đó thực sự là một cuộc đấu tranh đầy trăn trở, dai dẳng giữa cái cũ và cái mới cả trong tư duy lẫn trong kỹ năng lập pháp ở ngay trong mỗi Ban soạn thảo, Hội đồng tư vấn hoặc ở mỗi giai đoạn thẩm định, thẩm tra, thảo luận cho ý kiến, chỉnh lý tiếp thu, giải trình, thậm chí đến cả phiên họp thông qua luật mà mục đích chỉ là để hiểu cho đúng, cho thống nhất và thể hiện đầy đủ, nhất quán, đồng bộ các nguyên tắc, các quy định và tinh thần của Hiến pháp trong các dự án luật, pháp lệnh được thông qua.

Có những việc chủ trương đã rõ, đã có nghị quyết của Trung ương hay Bộ chính trị, Hiến pháp cũng đã đặt các nguyên tắc nền tảng, từ việc đại sự về xây dựng cơ chế bảo vệ Hiến pháp, quản lý tòa án địa phương về mặt tổ chức, ngân sách đến những câu chuyện tưởng như nhỏ, nhưng vô cùng quan trọng đối với người dân và đất nước. Chẳng hạn chúng ta đã rất kỳ vọng vào thiết chế Hội đồng bầu cử quốc gia khi lần đầu tiên được quy định tại Hiến pháp năm 2013 thế nhưng các quy định cụ thể về thiết chế này trong Luật bầu cử thì lại không có gì mới so với trước đây.

Rồi việc ”diễn giải” về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát trong Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và đặc biệt là trong Bộ luật tố tụng dân sự có thể nói là đi ngược lại bản chất của quan hệ pháp luật dân sự vỗn dĩ từ cổ chí kim là ”cốt ở đôi bên”.

Hoặc là việc tổ chức đăng ký tài sản của người dân khi mà quyền sở hữu tư nhân đã được hiến định. Ở nước ta tài sản đăng ký ở các đầu mối khác nhau. Bất động sản cũng vậy, động sản cũng vậy, không được kiểm soát một cách tập trung. Đó là một trong các lý do khách quan dẫn đến việc khó mà phòng chống được tham nhũng một cách hiệu quả, khó mà xóa được việc nợ về thi hành án dân sự. Nhưng khi dự án Luật đăng ký tài sản được trình lên thì Quốc hội không thông qua vì đụng chạm đến chức năng, quyền hạn của nhiều ngành. Vì vậy, đây vẫn là món “nợ” của tôi với nhân dân…

Bộ trưởng vừa nhắc đến chuyện ”nợ”, vậy xin Bộ trưởng cho biết ý kiến cá nhân về việc Chính phủ, Quốc hội khóa XIII vẫn “nợ” người dân Dự án Luật biểu tình mặc dù Hiến pháp năm 2013 đề cao quyền con người, quyền cơ bản của công dân, trong đó có quyền biểu tình?

Đúng là quyền biểu tình không những là một trong các quyền hiến định của công dân từ nhiều năm nay nhưng chưa được cụ thể hóa bằng luật. Mặt khác, đây cũng là một thực tiễn xảy ra ngày một nhiều trong đời sống xã hội cần được điều chỉnh bằng luật.

Dự án Luật biểu tình đã được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2015 của Quốc hội khóa XIII và dự kiến Quốc hội sẽ cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 11. Chính phủ đã phân công và chỉ đạo sát sao cơ quan chủ trì soạn thảo tổng kết thực tiễn thi hành các văn bản dưới luật hiện hành liên quan đến quyền biểu tình, sưu tầm, biên dịch, nghiên cứu pháp luật về biểu tình của một số nước, tổ chức khảo sát tại một số địa phương trọng điểm, xây dựng dự thảo Luật, lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

Qua thảo luận tại phiên họp, Chính phủ nhận thấy đây là luật mới, phức tạp, còn có nhiều ý kiến khác nhau, nhất là khác nhau trong nhận thức về quyền biểu tình và giới hạn thực hiện quyền biểu tình theo đúng nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân đã được quy định tại Điều 14, khoản 2 Hiến pháp năm 2013.

Hy vọng trong thời gian tới, với sự nỗ lực của cơ quan chủ trì soạn thảo, sự tham gia tích cực của người dân, dự án Luật sẽ nhận được sự đồng thuận cao hơn và sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến.

Nhìn lại 2 nhiệm kỳ làm Bộ trưởng, nói đến những vấn đề vẫn còn ”nợ” dân thì khó hết được nhưng Bộ trưởng đã hài lòng với những gì mà mình đã làm được?

Có thể nói, trong 2 nhiệm kỳ qua, với tư cách là Bộ trưởng, tôi đã nỗ lực bằng tất cả tâm, trí và sức mình để làm tròn vai “Tư lệnh ngành Tư pháp”. Tôi cảm thấy rất hài lòng và có quyền tự hào về những điều đã làm được cho Ngành và đất nước. Điều tôi tâm đắc nhất là thấy Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp đang dần trở lại vị thế cần thiết của mình đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tôi đã từng chia sẻ với báo chí, đầu tư một con đường, một chiếc cầu tốn hàng chục nghìn tỷ đồng có thể giúp cho người dân đi lại thuận tiện hơn, kinh tế-xã hội phát triển hơn, bộ mặt khởi sắc hơn, nhưng đó cũng chỉ là một con đường, một chiếc cầu giúp cho quốc kế dân sinh ở một khu vực. Còn việc xây dựng một hệ thống pháp luật, từ Hiến pháp trở xuống tới các bộ luật, các luật, nghị định, thông tư... có chất lượng, đúng hướng, vừa khai thác được đầy đủ tiềm năng của đất nước, sức sáng tạo của mọi người dân, vừa giữ được kỷ cương phép nước, tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển dài lâu, bền vững của một đất nước, một dân tộc thì giá trị của nó không gì có thể so sánh được.

Dù nhiệm kỳ của Chính phủ khóa này có kết thúc sớm, cá nhân tôi vẫn cảm thấy mãn nguyện vì đã tận tâm hoàn thành trách nhiệm của mình cho đến ngày cuối cùng trên cương vị được Đảng và Nhân dân giao phó.

Dựng được một ”cơ đồ” tươm tất, thuận lợi như vậy làm nền tảng cho nhiệm kỳ sau, Bộ trưởng có thông điệp gì gửi gắm đến người kế nhiệm?

Tôi mong muốn người kế nhiệm Bộ trưởng Bộ Tư pháp sẽ giữ vững và nâng cao hơn nữa vị thế của Bộ, ngành Tư pháp; kiên trì thực hiện các mục tiêu đã được đề ra trong các nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 48 và Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị về cải cách pháp luật và cải cách tư pháp, góp phần để đất nước ta vững vàng bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu ngày càng cao về tính dân chủ và pháp quyền trong quản trị đất nước và phát triển kinh tế -xã hội, hội nhập quốc tế.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

P.Thảo (ghi)