Xử lý các đại án tham nhũng: "Nghiêm minh không có nghĩa là xử quá nặng"

Tại buổi thông tin về kết quả phiên họp thứ 25 Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực, Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Văn Yên đã lý giải rõ chủ trương xử lý nhiều vụ án lớn theo tinh thần nghiêm minh nhưng nhân văn, và chính sách phân hóa trách nhiệm hình sự trong nhiều đại án vừa qua.

Phát hiện tội phạm ẩn trong những lĩnh vực chuyên sâu, khép kín

"Xử lý nghiêm minh không có nghĩa là xử quá nặng, mà đảm bảo xử lý đúng bản chất của vi phạm; xử lý công khai, không úp mở, không giấu giếm, không có án bỏ túi", theo lời ông Yên.

Phó ban Nội chính Trung ương khẳng định tất cả hoạt động từ khâu phát hiện, điều tra, xử lý vi phạm, truy tố, xét xử, thi hành án đều được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm công khai, minh bạch.

Đặc biệt, việc xử lý nghiêm minh cũng là để đối tượng vi phạm nhìn nhận đúng lỗi lầm của họ.

Phó ban Nội chính Trung ương cho biết kể từ khi thành lập, riêng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực đã theo dõi, chỉ đạo 353 vụ án, trong đó đã hoàn thành xét xử sơ thẩm 152 vụ án với 1.557 bị cáo.

Trong số này, chỉ có 0,7% bị tuyên tử hình, thể hiện cũng đã có mức án cao nhất tước đoạt quyền được sống của bị cáo phạm tội, song tỷ lệ này chỉ chiếm con số nhỏ.

Còn phần lớn mức án được áp dụng nằm trong khung từ 12 tháng đến 20 năm tù, chiếm 89,3%; nhiều trường hợp được áp dụng hình phạt như cải tạo không giam giữ, phạt tiền. Đặc biệt, có 3 trường hợp đã được miễn trách nhiệm hình sự tại tòa.

Khẳng định chính sách xử lý hình sự vừa qua có sự phân hóa rõ ràng, áp dụng đồng bộ, song cũng theo ông Yên, quan điểm xử lý tham nhũng, tiêu cực là không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai. Trong quá trình chỉ đạo xử lý, cũng không chịu sự tác động, can thiệp trái pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền nào.

Ông Yên khẳng định chưa khi nào vi phạm của tổ chức Đảng, của đảng viên được kiểm tra, giám sát, phát hiện, xử lý nhiều và nghiêm như hiện nay.

Chỉ ra điểm khác biệt lớn nhất, Phó ban Nội chính cho rằng hiện nay đã phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử được nhưng hành vi vi phạm, tội phạm về tham nhũng, kinh tế vốn nằm trong phạm vi khép kín, có tính chuyên môn cao.

"Trước kia, chúng ta coi đây là tội phạm ẩn nhưng hiện nay, không còn lĩnh vực khép kín hay chuyên môn sâu nào mà cơ quan chức năng không phát hiện và xử lý", ông Yên nói.

Ông ví công tác phối hợp nhịp nhàng từ khâu kiểm tra Đảng tới thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án… như một cỗ máy hoàn hảo, hoạt động ăn khớp, cơ quan này hỗ trợ cơ quan kia để tạo điều kiện phát hiện, xử lý nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả.

Nhân văn cả về trách nhiệm bồi hoàn thiệt hại

Bàn về tính nhân văn, Phó ban Nội chính Trung ương cho biết trước đây, trong phát hiện, thu thập và đánh giá tài liệu, chứng cứ hay phân hóa xử lý, xác định giữa công và tội… rất khó làm.

Từ thực tế đó, Ban Chỉ đạo đã ban hành chủ trương chính sách, hình thành cơ chế để xử lý. Đặc biệt, với nhiều vụ án có quy mô lớn, tính chất tội phạm phức tạp, có nhiều đối tượng liên quan, ở nhiều cấp nhiều ngành, nhiều địa phương, Ban Chỉ đạo rất chủ động trong chỉ đạo chủ trương xử lý, khi cần thiết ban hành cơ chế để các cơ quan bảo vệ pháp luật căn cứ vào đó để phân hóa.

"Chủ trương, định hướng xử lý của Ban Chỉ đạo hoàn toàn khoa học, rất biện chứng, đúng với đòi hỏi của thực tiễn. Nếu không có những chủ trương đó sẽ tạo vướng mắc, rào cản mà cơ quan chức năng không thể xử lý được", ông Yên nhấn mạnh.

Từ vụ Việt Á, ông Yên cho biết chủ trương phân hóa xử lý của Ban Chỉ đạo đã đem lại kết quả rõ nét. Các cơ quan đã phân hóa rõ, xử lý nghiêm với trường hợp lợi dụng chức vụ quyền hạn, can thiệp làm trái để trục lợi trong bối cảnh chống dịch.

Còn với trường hợp vì nhiệm vụ chung, chống dịch để cứu người, thể hiện theo sự chỉ đạo của cấp trên và không có động cơ vụ lợi, nếu theo quy định của pháp luật hiện hành là có tội, nhưng nhờ chủ trương phân hóa xử lý, các cơ quan bảo vệ pháp luật có cơ sở chính trị, thực tiễn để quyết định hình thức xử lý phù hợp.

Tính nhân văn, nhân ái, nhân tình mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thường nhắc đến, theo ông Yên, còn thể hiện rất rõ trong việc quy định trách nhiệm khắc phục và bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra.

Theo quy định, có lỗi phải chịu trách nhiệm bồi hoàn. Song trong nhiều vụ án, ông Yên cho rằng những người hưởng lương, người làm theo chỉ đạo cấp trên chỉ biết thực hiện theo và "không thể làm khác".

Từ thực tiễn đó, Ban Chỉ đạo chủ trương trách nhiệm bồi hoàn thiệt hại thuộc về người chủ mưu, cầm đầu, người tích cực thực hiện hành vi phạm tội, không xem xét người lệ thuộc, người hưởng lương vì họ chỉ giữ vai trò thứ yếu.

"Như vậy cho thấy chủ trương của chúng ta nhân đạo đến tận cùng, không chỉ nhân đạo về trách nhiệm hình sự mà còn nhân đạo về trách nhiệm bồi hoàn", theo lời ông Yên.