“Xoá sổ” 1,8 triệu nhà cấp 4, nhà tạm vào năm 2020

Môi trường sống kinh hoàng của hàng triệu hộ dân đô thị

Quá trình đô thị hóa đã tạo sức ép dân số đô thị ngày càng lớn. Một nghiên cứu gần đây của Bộ Xây dựng cho thấy 822.000 hộ dân tại các đô thị hiện chưa được cung cấp nước sạch, khoảng 3,11 triệu m3 nước thải được thải ra trực tiếp ra môi trường nước mặt mỗi ngày. Trong đó bao gồm cả nước thải công nghiệp, nước thải từ các bệnh viện và nước thải sinh hoạt.

Trong số khoảng 22 triệu dân đang sống ở đô thị, có tới 1,13 triệu hộ dân chưa được thu gom rác và chất thải rắn, khoảng 1,8 triệu hộ dân đô thị có nhà vệ sinh chưa được kết nối với bể xí tự hoại.

Trong phạm vi cả nước, có khoảng 7.000 km đường cấp I, II, III tại các khu vực đô thị cần phải được nâng cấp. Về nhà ở, 44.000 hộ dân hiện đang sống trong các khu vực thiếu an toàn, và 1,8 triệu nhà ở tại các đô thị vẫn còn là nhà tạm, nhà cấp 4.

Thực tế, các đô thị có rất nhiều khu vực yếu kém về điều kiện sống, nhưng chưa có một chiến lược và kế hoạch cụ thể về nâng cấp đô thị, dẫn đến hạn chế sự tiếp cận của các nhà tài trợ đang tìm cơ hội để hỗ trợ và đầu tư.

Trong khi đó, theo dự báo dân số của Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFP) thì đến năm 2020 dân số của Việt Nam sẽ vượt quá 104 triệu người với 41,6 triệu (40%) sống tại đô thị và 62,4 triệu (60%) sống ở nông thôn.

Các thành phố và thị xã đã và đang tăng dân số trong đó, phần lớn người di cư thuộc diện nghèo và rất nhiều người di cư không đăng ký hộ khẩu. Dân di cư nghèo có xu hướng sinh sống tại các khu vực có hạ tầng và nhà ở thiếu thốn, thiếu hụt đáng kể và không được thỏa mãn nhu cầu về hạ tầng và các dịch vụ đô thị.

Để giải quyết tình trạng trên, Bộ trưởng Xây dựng Nguyễn Hồng Quân cho biết, bộ này đã có tờ trình Thủ tướng chính phủ đề nghị ban hành quyết định Phê duyệt Chương trình nâng cấp đô thị quốc gia - Chiến lược nâng cấp đô thị quốc gia và Kế hoạch đầu tư tổng thể cho nâng cấp đô thị đến năm 2020.

Nâng cấp không có nghĩa là nâng hạng

Chương trình nâng cấp đô thị quốc gia (NUUP) là một chương trình quốc gia về nâng cấp đô thị bao gồm các dự án kết hợp tuân thủ đúng định hướng của các chính sách phát triển đô thị của Nhà nước.

Nâng cấp đô thị sẽ cải tạo các khu vực có thu nhập thấp, nơi hạ tầng kém phát triển cũng như mức độ tiếp cận các dịch vụ đô thị còn có nhiều hạn chế. Nâng cấp còn gồm cả các hoạt động xây dựng và đầu tư để tạo ra một mức tiếp cận đến các dịch vụ cơ bản tốt hơn cho dân nghèo đô thị.

Nâng cấp đô thị không có nghĩa là sẽ nâng hạng cho đô thị từ loại thấp hơn lên loại cao hơn. Nâng cấp đô thị là tiến hành cải tiến các khu có thu nhập thấp, nhằm tránh có những tác động ảnh hưởng tới cộng đồng ở mức tối thiểu.

Bộ trưởng cho biết, căn cứ vào mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của 4 vùng kinh tế, chương trình nâng cấp đô thị quốc gia do Bộ Xây dựng trình Thủ tướng chính phủ có 8 đô thị ưu tiên triển khai nâng cấp đó là:

Vùng trung du và miền núi phía Bắc là các thành phố Việt Trì, Điện Biên Phủ và thị xã Cao Bằng; Vùng đồng bằng sông Hồng: các thành phố Hải Dương và Ninh Bình; Vùng Tây Nguyên: thị xã Kon Tum; Vùng đồng bằng sông Cửu Long: thành phố Cà Mau và thị xã Trà Vinh.

Dự toán chi phí cơ bản cho nâng cấp 8 đô thị ưu tiên, dự kiến sẽ là nhóm đầu tiên thực hiện chương trình NUUP là 11.600 tỷ đồng.

Còn tổng chi phí dự toán cho nâng cấp 95 đô thị từ loại IV và cao hơn là khoảng 174 nghìn tỷ đồng. Chi phí nâng cấp cho hạ tầng cấp III là gần 114 nghìn tỷ đồng. Chi phí tái định cư dự toán là hơn 7 nghìn tỷ đồng, chi phí hợp phần chương trình cho vay cải tạo nhà là 6.119 tỷ đồng và chi phí dự toán cho hợp phần nâng cao năng lực là 8.293 tỷ đồng.  

Trong đó, giải pháp cho vấn đề tài chính hạn chế trong Ngân sách của Nhà nước và của địa phương là tìm các nguồn tài trợ theo vùng hoặc theo tỉnh. Hi vọng rằng, nếu chương trình này được thực hiện, chúng ta sẽ xoá sổ được tình trạng nhà cấp 4, nhà tạm như hiện nay, cải thiện chất lượng sống cho hàng triệu người dân.

Lan Hương