Vụ cháy Công ty Rạng Đông: Vì sao có sự “lệch pha” kết quả quan trắc thủy ngân?

Sở TN-MT Hà Nội vừa gửi báo cáo giải trình lên Thành ủy và UBND TP nêu nguyên nhân kết quả quan trắc thủy ngân sau vụ cháy Công ty Rạng Đông của đơn vị này vênh với kết quả quan trắc của Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT).

Do thời điểm lấy mẫu không giống nhau?

Sau vụ cháy Công ty Rạng Đông, ngày 31/8, Sở TN-MT Hà Nội có báo cáo nhanh gửi Thành ủy, UBND TP và Bộ TN-MT tình hình khắc phục sự cố môi trường. Báo cáo cho biết, kết quả test nhanh thông số thủy ngân tại 5 vị trí (mẫu đất tại vườn hoa nhà máy, mẫu đất tại rìa vườn hoa trung tâm, mẫu đất tại gốc cây sát đường nội bộ và 2 mẫu tro tại khu vực có đám cháy) cho thấy nồng độ thủy ngân tại các vị trí trên đều bằng 0µg/m3 (microgam/mét khối).

Tuy nhiên, kết quả quan trắc của Bộ TN-MT lại đưa ra con số hoàn toàn khác: Cụ thể, kết quả quan trắc sau vụ cháy cho thấy 1/12 mẫu nước mặt được thu thập vượt hàm lượng thủy ngân 1,3 lần so với ngưỡng khống chế (mẫu nước sông Tô Lịch, đoạn ngõ 320 Khương Đình – cống xả thải của nhà máy Rạng Đông); 1/8 mẫu nước thải tại nhà máy vượt 1,26 lần tiêu chuẩn. Ngoài ra cũng có mẫu bùn thải vượt về hàm lượng thủy ngân đến 6,1 lần, cách vị trí cống xả thải của nhà máy 1 km trên sông Tô Lịch.

Theo Bộ TN-MT, cơ quan chức năng cũng xác định hướng phát tán thủy ngân là dòng khí từ sau hàng rào nhà kho ở khoảng cách 200 m, 500 m, 1.000 m. Trong khoảng 200 m, hàm lượng thủy ngân trong không khí đều nằm trong ngưỡng khuyến cáo của WHO là ảnh hưởng sức khỏe con người.

Trong văn bản vừa gửi Thành ủy, UBND TP Hà Nội về việc triển khai khắc phục sự cố môi trường sau vụ cháy, Sở TN-MT Hà Nội có giải trình rõ nguyên nhân sai lệch kết quả quan trắc giữa đơn vị này với Trung tâm quan trắc môi trường miền Bắc (Tổng cục Môi trường, Bộ TN-MT).

“Sau khi rà soát, chỉ có sai khác về hàm lượng thủy ngân trong không khí xung quanh nhà máy. Lý do là thời điểm quan trắc của Sở TN-MT khác với Trung tâm quan trắc môi trường miền Bắc - Tổng cục Môi trường”, Sở TN-MT Hà Nội giải thích sự “lệch pha” kết quả quan trắc thủy ngân giữa hai đơn vị thuộc Hà Nội và Bộ TN-MT.

Sở TN-MT Hà Nội còn cho biết, Bộ TN-MT so sánh kết quả quan trắc thủy ngân với các tiêu chuẩn khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Do vậy, một số thời điểm quan trắc không khí trong khuôn viên Công ty Rạng Đông và trong nhà kho bị cháy có giá trị thủy ngân trong môi trường không khí cao vượt ngưỡng khuyến cáo của WHO.

Trong khi đó, Sở TN-MT Hà Nội và Viện Sức khỏe nghề nghiệp và môi trường (Bộ Y tế) so sánh hàm lượng thủy ngân QCVN 06 (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về một số chất độc hại trong không khí xung quanh) và Quyết định 3733 của Bộ Y tế, cho thấy hàm lượng thủy ngân trong không khí xung quanh nhà máy đạt quy định.

Bộ TN-MT có máy “bắt” thủy ngân hiện đại hơn Hà Nội?

Làm việc với UBND TP Hà Nội vào chiều ngày 5/9, ông Hoàng Văn Thức - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi tường (Bộ TN-MT) cho biết, qua việc “bắt” tàn dư còn lại sau vụ cháy, nếu so với quy chuẩn Việt Nam thì hàm lượng thủy ngân trong không khí không vượt so với kết quả quan trắc của Sở TN-MT và Viện Sức khỏe nghề nghiệp và môi trường.

“Chỉ khác là chúng tôi có trang thiết bị hiện đại hơn nên "bẫy" được một hàm lượng thủy ngân được Tổ chức Y tế thế giới đưa vào nội dung khuyến cáo để phòng ngừa rủi ro, chứ không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng”, ông Thức nói và cho biết đặc tính của thủy ngân cũng dễ bay hơi khi nắng nóng.

Tại cuộc họp, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung cũng băn khoăn với kết quả quan trắc của Tổng cục Môi trường vì kết quả này không thống nhất với các đơn vị khác. Trong đó, TP Hà Nội cũng có thiết bị hiện đại của Pháp (đạt tiêu chuẩn châu Âu) xác định được chỉ số ô nhiễm môi trường sau vụ cháy rất chính xác.

Chính vì vậy, Chủ tịch UBND TP Hà Nội giao Công an TP trưng cầu một đơn vị giám định độc lập để có được kết quả chính xác nhất mức độ ô nhiễm môi trường sau vụ cháy Công ty bóng đèn phích nước Rạng Đông.

Ngay sau khi kết thúc cuộc họp kể trên, lãnh đạo UBND TP Hà Nội cũng ký văn bản hỏa tốc đề nghị Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - giao nhiệm vụ cho cơ quan chuyên môn mời các chuyên gia trong và ngoài nước có kinh nghiệm giúp Công an TP Hà Nội giám định để xác định mức độ ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí trong vùng ảnh hưởng của vụ cháy.

Từ việc giám định trên, đơn vị chuyên môn sẽ đưa ra các giải pháp khắc phục hiệu quả trong thời gian sớm nhất để TP tổ chức thực hiện. Toàn bộ kinh phí mời chuyên gia trong và ngoài nước phối hợp giám định sẽ do TP Hà Nội chi trả theo quy định.

Quang Phong