“Thực tế có bức cung, nhục hình liên quan đến án oan, sai”

Đại biểu Đỗ Văn Đương nhắc lại 5 vụ án đặc biệt nghiêm trọng dư luận đang quan tâm với hàng loạt câu hỏi: Bản án tử hình với Hồ Duy Hải về tội giết người, cướp tài sản xảy ra năm 2008 có oan hay không? Sao khi Chủ tịch nước đã bác đơn xin ân giảm và bị cáo đã có đơn xin thi hành án sớm thì tòa lại quyết định hoãn thi hành án?

Tại sao cùng tội giết người, hiếp dâm trẻ em mà Lê Bá Mai ở Bình Thuận nhận án tù chung thân còn Hàn Đức Long ở Bắc Giang lại chịu án tử hình?

Vụ ông Nguyễn Thanh Chấn có đơn kêu oan nhiều năm qua nhưng tại sao chỉ đến khi hung thủ thực sự của vụ án là Lý Nguyễn Chung ra đầu thú thì mới được xem xét?

Vụ Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận có người đã làm đơn tố giác tội phạm từ năm 2000 là biết 2 đối tượng khác gây ra vụ giết người, cướp tài sản chứ không phải Nén nhưng không được xem xét mà đến giờ, khi xét lại vụ án, một trong những lý do đưa ra lại là đơn tố cáo của nhân chứng này chưa được giải quyết?

Bản án tử hình với Nguyễn Văn Trưởng (Hải Phòng) về tội giết người đã đúng, tương xứng chưa khi Trường không trực tiếp hành động, giết chết nạn nhân?

Chánh án TAND tối cao Trương Hòa Bình phân trần, 5 vụ án đặc biệt này đang được các cơ quan tố tụng phối hợp giải quyết đều là những vụ án cũ, cần xem xét rất cẩn trọng để phát hiện sai sót trong điều tra truy tố xét xử và cũng như xác định vụ án nào đã giải quyết đúng, chỉ thận trọng xem xét lại do có đơn kêu oan. Các vụ việc, ông Bình nhận định, đều phức tạp nên cần thận trọng để xác định nếu oan thì kết luận là oan còn có tội thì cũng xác định đúng căn cứ buộc tội.

Với vụ án Hồ Duy Hải xảy ra năm 2008, cơ quan chức năng xác định 2 nhân viên của bưu điện Cầu Voi (Long An) giết người gây bức xúc rất lớn trong dư luận, gia đình bị hại, xã hội đòi hỏi tìm ra thủ phạm để trừng trị. CQĐT đã tiến hành truy xét (vì không bắt quả tang) nên quá trình thu thập chứng cứ gặp nhiều khó khăn. Sau đó phát hiện nghi can là Hồ Duy Hải thì quá trình điều tra bị cáo thừa nhận tội, có luật sư dự cung. CQĐT cũng xác định nhiều chứng cứ khác để chứng minh tội trạng của Hồ Duy Hải.

Ông Bình điểm lại diễn biến vụ việc, tại tòa sơ thẩm bị cáo nhận tội, bị cáo nhận là do mình gây ra án mạng này, không có mớm cung nhục hình. Tại tòa phúc thẩm, một phần bị cáo cho là mình không phạm tội nhưng chứng cứ chứng minh không rõ. CQĐT sau đó xác định có một số sai sót trong quá trình điều tra nhưng không làm ảnh hưởng bản chất vụ án nên vẫn kết tội.

“Vậy nói có oan hay không trong vụ này, tòa án trên cơ sở nghiên cứu vụ án thì chưa phát hiện căn cứ kháng nghị dù có một số sai sót trong quá trình thu thập chứng cứ của CQĐT. VKSND cũng xác định như vậy nên đã thống nhất báo cáo. Vụ án có sự giám sát của Quốc hội, đã lập tổ liên ngành do VKS chủ trì, phúc tra lại quá trình lấy cung với Hồ Duy Hải. Khi đoàn liên ngành trại giam vào hỏi, bị cáo vẫn nhận tội. Đơn của bị cáo cũng chỉ có nội dung xin giảm án tử hình hoặc nếu không được thì xin thi hành án ngay. Chúng tôi đã rất thận trọng, khi có kết luận giám sát sẽ rất thận trọng, nếu có căn cứ sẽ kháng nghị ngay” – Chánh án tối cao trình bày.

Việc hoãn thi hành khi Chủ tịch nước đã bác đơn xin ân giảm, theo lý giải của ông Bình là thuộc vấn đề pháp lý, do tôn trọng nguyện vọng của gia đình và dư luận xã hội khi mẹ bị cáo đến TA tỉnh Long An xin hoãn thi hành án, báo chí thì phản ánh nhiều, thiên về việc đặt câu hỏi có oan hay không.

Về vụ Lê Bá Mai và Hàn Đức Long, Chánh án TAND tối cao cho biết, cả 2 cùng phạm tội hiếp dâm trẻ em, hình phạt khác nhau là do việc áp dụng pháp luật vì theo quy định của luật thì tội này có khung hình phạt rất rộng, từ 12 năm, 20 năm, tù chung thân đến tử hình nên mỗi hội đồng xét xử có quyết định độc lập khác nhau, trong phạm vi khung hình phạt này. Chánh án tối cao tôn trọng và cũng không thể can thiệp vào quyết định của HĐXX, chỉ khi có căn cứ thì Chánh án tòa, Viện trưởng VKS sẽ xem xét kháng nghị. Với vụ này, ông Bình thông tin, bản thân ông đã ký kháng nghị với tư cách Chán án TAND tối cao và HĐXX giám đốc thẩm đã chấp nhận kháng nghị, hủy án để xem xét lại.

Về hình phạt tử hình của Nguyễn Văn Trưởng (Hải Phòng), Chánh án Trương Hòa Bình điểm lại, vụ án có kháng nghị của Viện trưởng VKS kháng nghị theo hướng giảm án từ tử hình xuống chung thân nhưng Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đã bác kháng nghị. Có ý kiến cho rằng Trưởng không trực tiếp làm cho nạn nhân tử vong mà do người khác nhưng người này cũng là tay chân cấp dưới trong băng nhóm do Trưởng cầm đầu, thực hiện theo lệnh của Trưởng nên rõ ràng việc chết người là trong ý chỉ của Trưởng.

“Xin khẳng định đây không phải là vụ án oan nhưng nếu có yêu cầu của Quốc hội thì sẽ tiếp tục xem xét thận trọng, chờ sau khi có kết luận giám sát của đoàn giám sát” – ông Bình quả quyết.

Đại biểu Đỗ Văn Đương dấn thêm vấn đề với một truy vấn khác: “Trong 5 vụ án này dư luận cho rằng có hiện tượng bức cung, nhục hình. Có đơn tố cáo về việc này của chính các bị can bị cáo, giải quyết thế nào?”.

Câu hỏi được chuyển cho Thứ trưởng Bộ Công an – Thượng tướng Lê Quý Vương. Ông Vương xác nhận, qua thực tế kiểm tra thấy đúng là có chuyện bức cung, nhục hình liên quan đến vấn đề án oan, sai.

Cụ thể với 5 vụ án đang được giám sát, ông Vương khái quát, sau khi xảy ra vụ Nguyễn Thanh Chấn thì đồng loạt có nhiều phạm nhân đệ đơn kêu oan sai. Các vụ án này đều xảy ra lâu, ít cũng 5-7 năm, nhiều như Huỳnh Văn Nén, từ 1998 đến nay đã gần 20 năm. Vậy nên khi có thông tin, Bộ Công an đã cùng với các cơ quan để xem xét thận trọng chứ nói về luật, các vụ án này đều đã được đưa ra xét xử, kết tội. Và theo quy trình, các vụ án giết người cũng đều có luật sư tham gia bào chữa.

“Có việc bức cung, nhục hình mà đối tượng nhận tội hay không thỉ cần xem xét tổng thể, đánh giá cụ thể mới xác định được” – Tướng Vương nói.

Điểm lại vụ Vụ Huỳnh Văn Nén, Thứ trưởng Công an giải thích về lời khai của một nhân chứng về 2 đối tượng là người gây án thì trong đó, người tên Việt thì đã chết từ lâu, người tên Thọ thì đã trốn khỏi địa phương, cần phải lập chuyên án để xác định rõ xem có oan hay không. Người tố cáo việc này chỉ là người nghe nói lại chứ không phải trực tiếp chứng kiến sự việc.

Vụ Hồ Duy Hải, tướng Vương khẳng định, đến giờ cơ bản các chứng cứ đều chứng minh Hải là người gây ra vụ án, đều thiên về khẳng định tội trạng của Hải, còn các điểm khác cần xem xét một cách thận trọng, khách quan.

Lý giải việc xảy ra oan sai, ông Vương cho rằng, nguyên nhân là cơ bản trong công tác tố tụng chưa tôn trọng chứng minh sự thật khách quan, xem xét chứng cứ mới chỉ coi trọng lời khai, theo hướng trọng cung hơn trọng chứng. Thiếu sót ngay trong hoạt động điều tra thể hiện ở việc, cơ quan điều tra mới chỉ tập trung khai thác lời khai mà chưa chú trọng công tác khám nghiệm hiện trường, đánh giá hiện trường, thu giữ bảo quản vật chứng.

Nguyên nhân chủ quan của cán bộ điều tra thì Thứ trưởng Công an nhận định,cơ bản do năng lực, phẩm chất mà có những việc do nôn nóng, chạy theo thành tích nên dẫn đến hấp tấp, làm sai.