Thu hút chuyên gia, nhà khoa học trong bầu cử đại biểu Quốc hội khóa mới

Chiều 19/6, Quốc hội biểu quyết thông qua luật Tổ chức Quốc hội (sửa đổi) với số phiếu tán thành cao, chiếm trên 87% tổng số đại biểu Quốc hội.

Luật Tổ chức Quốc hội (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 1/1/2021, để đảm bảo cơ sở pháp lý áp dụng trong quá trình chuẩn bị nhân sự bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV.

Đổi tên 2 Uỷ ban của Quốc hội

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý của UB Thường vụ Quốc hội cho biết, qua thảo luận, nhiều ý kiến tán thành việc đổi tên hai Ủy ban của Quốc hội là Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng và Ủy ban về các vấn đề xã hội.

Cơ quan giải trình nêu quan điểm, phạm vi các lĩnh vực phụ trách của từng ủy ban đã được nêu cụ thể tại quy định của luật về nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan. Tên gọi của các cơ quan cần ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, thể hiện khái quát được lĩnh vực hoạt động chủ yếu của cơ quan để phân biệt với các cơ quan khác.

Theo đó, việc đổi tên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng thành Ủy ban Văn hóa, Giáo dục. Đổi tên Ủy ban về các vấn đề xã hội thành Ủy ban Xã hội cũng được các cơ quan của Quốc hội và đa số các vị đại biểu Quốc hội ủng hộ.

Với những lý do đó, quy định này được thể hiện trong luật để bắt đầu thực hiện từ Quốc hội khóa XV.

Về đại biểu Quốc hội, có ý kiến đề nghị sửa đổi quy định về tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội là chỉ có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam.

Chủ nhiệm UB Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đại diện ban soạn thảo luật giải trình, nêu rõ, luật Quốc tịch có quy định Việt Nam công nhận công dân Việt Nam có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam. Theo ông Tùng, bản thân cụm từ “có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam” đã có nội hàm là chỉ có một quốc tịch Việt Nam, không có quốc tịch thứ hai.

Luật Cán bộ, công chức và luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành cũng sử dụng cụm từ này để xác định chế độ một quốc tịch của công dân Việt Nam. Theo đó, ban soạn thảo luật thống nhất không bổ sung từ “chỉ” vào trước cụm từ “có một quốc tịch” vì sẽ tạo ra sự thiếu thống nhất, gây ra cách hiểu khác đối với quy định của các luật có liên quan.

Hướng dẫn bầu cử để đưa tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách lên 40%

Cơ quan giải trình ghi nhận ý kiến đề nghị xem xét, phân bổ chỉ tiêu ứng cử đại biểu Quốc hội trong đề án bầu cử đại hội và các văn bản hướng dẫn theo nguyên tắc không nặng về cơ cấu mà chú trọng đến chất lượng; giảm cơ cấu đại biểu kiêm nhiệm trong các cơ quan hành pháp, tư pháp; bảo đảm đại biểu Quốc hội có đủ điều kiện về năng lực, phẩm chất, đạo đức, thời gian để tham gia hoạt động của Quốc hội.

Nhiều ý kiến đề nghị cần có chính sách thu hút các chuyên gia, nhà khoa học có kinh nghiệm, công tác lâu năm, có năng lực, trí tuệ sắp đến tuổi nghỉ hưu nhưng còn đủ điều kiện về sức khỏe tham gia làm đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách mà không giữ chức vụ lãnh đạo trong các cơ quan của Quốc hội.

Ý kiến khác lại cho rằng, không nên cơ cấu đại biểu Quốc hội là chuyên gia, nhà khoa học vì đại biểu Quốc hội là chính trị gia, còn chuyên gia là những người am hiểu sâu vào từng lĩnh vực cụ thể, nếu được cơ cấu làm đại biểu Quốc hội thì không đúng nguyên lý tổ chức, vận hành của Quốc hội.

UB Thường vụ Quốc hội nhận định, để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội thì vấn đề quan trọng nhất, có tính quyết định đó là lựa chọn được những người tiêu biểu thực sự tâm huyết, có năng lực, trình độ, uy tín, bản lĩnh, kinh nghiệm và sức khỏe. Đây là chỉ đạo xuyên suốt trong các văn kiện của Đảng cũng như yêu cầu của cử tri và của chính các vị đại biểu với mong muốn làm cho Quốc hội hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn.

Vì vậy, đối với các nội dung được đề cập như trên, UB Thường vụ Quốc hội thống nhất tiếp thu, ghi nhận để có định hướng phù hợp trong Đề án bầu cử đại biểu Quốc hội sắp tới.

Về tỷ lệ đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, UB Thường vụ Quốc hội khái quát, đa số các ý kiến tán thành nâng lên mức 40% tổng số đại biểu Quốc hội, một số người còn đề nghị tăng lên 50%. Theo đó, các ý kiến mong muốn trong đề án bầu cử cần có hướng dẫn một số tỉnh, thành phố được bố trí thêm 1 đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách phù hợp với yêu cầu, đặc thù về địa giới hành chính, quy mô dân số.

UB Thường vụ tiếp thu ý kiến của đa số đại biểu, nâng tỷ lệ đại biểu chuyên trách lên ít nhất 40%. Để bảo đảm tính khả thi của quy định này, trong thời gian tới, đề án bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV sẽ cụ thể hóa các nội dung liên quan cũng như xem xét việc bố trí hợp lý số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách ở từng địa phương. 

Phương Thảo