Sạt lở gia tăng nghiêm trọng, dân “sạt lở niềm tin”

Sạt lở “bủa vây”

Cuối tháng 10/2014, sạt lở gia tăng một cách chóng mặt ở trên sông Tiền đoạn qua địa bàn huyện Thanh Bình (tỉnh Đồng Tháp). Thống kê của địa phương cho thấy, tổng chiều dài sạt lở là 13.460m, có nơi ăn sâu vào đất liền đến 20m, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống gần 1.300 hộ, trong đó gần 1.000 hộ cần di dời khẩn cấp.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo của UBND huyện Thanh Bình, các cụm, tuyến dân cư vượt lũ “đã đông kẹt người”, không còn nền bố trí cho các hộ dân sạt lở khẩn cấp (!?). UBND huyện này đã kiến nghị tỉnh Đồng Tháp cho chủ trương, hỗ trợ kinh phí đầu tư cụm, tuyến dân cư và kè chống sạt lở để đảm bảo cuộc sống cho hơn 1.000 hộ dân bị ảnh hưởng do sạt lở.

Trước đó, tỉnh Đồng Tháp đã phát đi thông báo công bố tình trạng khẩn cấp sạt lở đất bờ sông Tiền đoạn chảy qua khu vực P.11, thành phố Cao Lãnh. Cụ thể là khu vực P.11 xuất hiện nhiều vết nứt có nguy cơ sạt lở, đe dọa tính mạng và tài sản của hàng trăm hộ dân.

Tại Hậu Giang, chỉ tính riêng huyện Châu Thành, đã xảy ra 21 vụ sạt lở từ đầu năm đến nay, làm mất 3.700 m2 đất, gây thiệt hại gần 700 triệu đồng. Theo Sở NN-PTNT tỉnh Hậu Giang, toàn tỉnh có hơn 100 điểm bờ sông có nguy cơ sạt lở rất cao. Các điểm này tập trung nhiều trên các tuyến sông Cái Côn, Mái Dầm, Cái Dầu, Ngã Sáu, Nàng Mau…Liên tục trong 3 năm qua, các công bố tình trạng khẩn cấp về sạt lở liên tục được các tỉnh An Giang, Đồng Tháp phát đi.

Cà Mau là vùng đặc trưng sạt lở ảnh hưởng thủy triều với 48 vị trí sạt lở bờ ở sông Gành Hào, Cửa Lớn, cửa Bồ Đề, Sông Đốc… Các tỉnh phía Tây, tỉnh Tiền Giang là vùng đặc trưng ảnh hưởng của thủy triều và dòng chảy từ thượng nguồn. Sạt lở gần như “bủa vây” khắp ĐBSCL: từ các tuyến đê bao mía mới xây dựng ở Hậu Giang đến cặp các bờ sông Tiền, sông Hậu, các tuyến sông lớn ở Hậu Giang, Cà Mau, đê biển Tây, các tuyến đường quốc lộ, tỉnh lộ, đường giao thông nông thôn, đến các vạt rừng ven biển đều chịu thiệt hại nghiêm trọng.

Đến hẹn lại lên!

Chưa có con số thống kê tổng hợp từ các địa phương trong vùng nhưng con số thiệt hại hàng năm phải đến hàng trăm tỷ đồng. Kèm theo đó, địa phương nào cũng xin dự án làm kè, đê bao để chống chọi với sạt lở. Số tiền “xin làm dự án” bình quân vài chục tỷ đồng, thậm chí “dự tính” hơn ngàn tỷ đồng.

Cụ thể, tại An Giang, hơn 50 khu vực có nguy cơ sạt lở cao. Đáng lo nhất là 4,3 km bờ sông Hậu đi qua TP Long Xuyên, trung tâm tỉnh lỵ An Giang. Để “giữ” 4,3km bờ sông này, Sở TN-MT tỉnh An Giang đề xuất UBND tỉnh phê duyệt dự án chỉnh trị dòng chảy tuyến sông Hậu khu vực TP Long Xuyên. Cần đến 2.400 tỷ đồng để thực hiện dự án này!

Nhiều hội thảo chống sạt lở đã được tổ chức ở ĐBSCL. Các nhà khoa học, hiểu tính chất thổ nhưỡng ĐBSCL, có đất nền thấp, yếu đã khuyến cáo: khu vực có nguy cơ sạt lở lớn, tốc độ sạt lở cao (nhất là khu vực có báo động cấp II), các địa phương cần có kế hoạch từng bước sơ tán toàn bộ tài sản ra khỏi vùng nguy hiểm. Các công trình đã xây dựng, lấn chiếm ven sông, nhất là với các công trình lấn ra lòng sông, cản dòng chảy, tải trọng lớn trên bờ sông sớm tháo dỡ kịp thời. Đây là phương án “tháo chạy sạt lở an toàn”.

Tuy nhiên, điều mà dư luận quan tâm: sạt lở ngày càng gia tăng, thiệt hại ngày càng nghiêm trọng nhưng trách nhiệm quản lý xây dựng của các địa phương nằm ở đâu? Khi mà nhà ở của người dân, thậm chí các công trình xây dựng cứ nhắm vào khu vực ven sông mọc lên.

Điển hình có 2 vụ sạt lở trong 3 năm gần đây tại Cần Thơ được dư luận quan tâm. Đây là hai công trình sát cạnh bờ sông. Vụ mới đây nhất là sạt lở bờ kè sông Cần Thơ xảy ra tại một đoạn bờ kè có chiều dài 56 mét, gây thiệt hại khoảng 1,5 tỉ đồng. Dự án kè sông Cần Thơ có tổng chiều dài 10,2km, tổng mức đầu tư là  711,4 tỉ đồng.

Tuy nhiên, do thi công chậm và trượt giá nên đến nay, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng tăng cao, đội giá lên khoảng 1.500 tỉ đồng. Trước đó, Cầu Trà Niền Cần Thơ bị sạt lở, kéo 5 căn nhà trôi xuống sông Cần Thơ làm 2 người chết nhưng đến nay những tổn thất của nó mới được “định vị”. Giải pháp khắc phục “tạm” dự án cầu Trà Niền với số tiền khá “khủng” 36 tỷ đồng gần bằng với tổng vốn đầu tư  ban đầu (khoảng 40 tỷ đồng).

Tuy nhiên, điều mà người dân gần đây quan tâm là các nguyên nhân sạt lở bờ sông do con người gây ra đang gia tăng. Trong đó, việc khai thác cát lậu tràn lan đã làm hàng trăm căn nhà dân trôi xuống sông và đặt hàng ngàn hộ dân sống ven sông vào cảnh nguy hiểm rình rập. Thực tế, vừa qua đã xuất hiện khá “dày” hiện tượng can thiệp, bảo kê, đùn đẩy trách nhiệm liên đới đến các sà lan khai thác cát trái phép.