Quy tập hài cốt liệt sĩ: Chạy đua với thời gian!

Hành trình 30 năm, đó không phải thời gian quá dài nhưng những thành quả mà đoàn quy tập mộ liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh ở chiến trường Lào đạt được không phải là nhỏ. Hơn 11.000 liệt sĩ đã được trở về với đất mẹ thân yêu. 11.000 liệt sĩ, dẫu không còn hình hài nguyên vẹn, nhưng đó là cả một niềm an ủi lớn lao cho những người mẹ, người cha, người vợ mỏi mòn chờ đợi mấy chục năm trời.

“Lần đầu tiên nhận nhiệm vụ, trong thâm tâm tôi có nỗi sợ hãi mơ hồ chế ngự, trước ngày lên đường tôi gần như thức trắng đêm. Nhưng ngôi mộ đầu tiên được tìm thấy, dẫu xương cốt đã hóa thành đất, chỉ còn một ngôi sao được tìm thấy, tự nhiên bao nhiêu nỗi sợ hãi tan biến, trong lòng dâng lên niềm tự hào, khâm phục và thấy các liệt sĩ như chính những người thân thuộc của mình. 20 năm gắn bó với công tác quy tập, các bác, các chú, các anh thực sự là những người thân yêu của chúng tôi, đang đợi chúng tôi đến đón về”, đại tá Hồ Trọng Bình kể.

Để có được kết quả đó, không biết bao nhiêu mồ hôi, sức lực, máu và nước mắt của những người làm công tác quy tập đã đổ xuống. Những giọt mồ hôi đã đổ xuống, thấm mềm những cao nguyên khô khốc ở Xiêng Khoảng, ở Bô Ly Khăm Xay... Những bàn tay đầy những vết chai sạn, sần sùi đã cần mẫn bới từng nắm đất đến tướp cả máu để nhặt nhạnh phần ít ỏi còn lại của những người con đất Việt ra đi vì chí lớn. Những “đòn cân não” khi phải vượt qua những bãi bom, bãi mìn còn sót lại để vào được tận nơi mai táng các liệt sĩ.

Những bàn chân đã trèo biết bao nhiêu con đèo, vượt bao nhiêu rừng sâu núi thẳm để tìm kiếm, cất bốc và quy tập các hài cốt liệt sĩ. Đường xa vạn dặm, hiểm nguy rình rập, nhiều người đã hy sinh trên đường tìm kiếm bởi tai nạn, bởi bệnh tật. Đại tá Bình cho biết: “Trong thời gian qua, 9 chiến sỹ của đoàn quy tập đã ngã xuống, 15 người bị thương trong quá trình thực hiện nhiệm vụ trên nước bạn Lào, 1 người được công nhận là bệnh binh”.

Những người lính hôm nay đã phải đổi cả máu, nước mắt và cả tính mạng để thực hiện một nhiệm vụ lớn lao là tìm và đưa hài cốt các liệt sĩ trở về đất mẹ. 11.000 hài cốt - đó là món quà quý giá nhất đối với Tổ quốc, với quê hương, và đặc biệt là đối với thân nhân của các liệt sĩ. Vậy nhưng, ở đâu đó trên cao nguyên Xiêng Khoảng, trên những cánh rừng rộng lớn của Bô Ly Khăm Xay, của Khăm Muộn… vẫn còn khoảng hơn 1.000 người con Việt Nam đang nằm lại và đang chờ đợi bước chân của những chiến sỹ quy tập.

Hơn 11.000 hài cốt tìm thấy nhưng chỉ có khoảng gần 30% xác định được tên tuổi, địa chỉ cụ thể. Đồng nghĩa với chỉ khoảng 300 liệt sĩ được trở về trong vòng tay của người thân. Còn lại, đều nằm trong các nghĩa trang liệt sĩ với tấm bia mộ “liệt sĩ chưa biết tên”. Đó là cả một nỗi niềm đau đáu của những người làm công tác quy tập. Bởi vậy, bên cạnh tìm kiếm, cất bốc các phần mộ, để thuận lợi hơn cho công tác xác định nhân thân, quê quán của các liệt sĩ, các chiến sỹ quy tập chú tâm hơn vào việc tìm kiếm các di vật nằm cùng phần mộ. Biết đâu, với những di vật đó, sẽ là những mấu chốt quan trọng để trả lại tên cho các liệt sĩ đang gắn với những tấm bia vô danh trong các nghĩa trang?

“Hơn 1.000 hài cốt chưa được tìm thấy thực sự là thử thách rất lớn đối với chúng tôi. Hầu hết các phần mộ đó đều tập trung ở các địa bàn cực kỳ khó khăn. Thời gian trôi qua quá lâu, sự bào mòn của mưa gió đã khiến các ngôi mộ bị xê dịch đi rất nhiều so với những sơ đồ mộ chí mà đồng đội các bác cung cấp cho chúng tôi. Hoặc cũng có thể các ngôi mộ đó đã bị san phẳng, cuốn trôi.

Hơn nữa, thời gian trôi đi, những nhân chứng, những người trực tiếp chôn cất hay chăm sóc các phần mộ đã già đi hoặc không còn. Bởi vậy, có thể nói, chúng tôi đang chạy đua với thời gian để đưa các bác trở về. Bởi nếu chậm đi một chút thôi, có thể những manh mối ít ỏi nhất cũng có thể sẽ không được tìm thấy. Khi đó, các bác sẽ mãi mãi nằm lại nơi đất khách quê người. Đó là cái tội rất lớn đối với các bác, với những người đã hy sinh vì độc lập dân tộc và nghĩa vụ quốc tế cao cả”, đại tá Bình ngậm ngùi.

Nắng tháng Năm vẫn trải vàng trên từng ngã đường. Ở bên kia biên giới, mùa mưa đang trở nên dữ dội và khắc nghiệt hơn nhưng những người lính quy tập vẫn kiên trì bám trụ, một mặt xây dựng cơ sở, một mặt tìm kiếm những manh mối cho đợt quy tập tiếp theo, khi mùa mưa chấm dứt. Hơn 1.000 người con ưu tú của đất nước Việt Nam đang chờ các anh tìm thấy và đón về quê hương.

Hoàng Lam