Quy hoạch chồng chéo, 90ha rừng sắp chìm dưới lòng hồ thuỷ điện

Gần 100 hộ dân đứng trước “bờ vực” tái nghèo

Anh Hồ Đức Năm (thôn Phổ Lai, xã Phong Sơn) vay vốn hàng trăm triệu đồng tại ngân hàng để trồng hơn 3ha cao su tại khu vực gần lòng hồ thuỷ điện Hương Điền từ năm 2006 theo “Chương trình mục tiêu quốc gia về đa dạng hoá nông nghiệp, phát triển cây cao su tiểu điền”. Cứ 1 ha trồng được trung bình 500 cây cao su với tiền mua giống, phân bón, công chăm sóc khoảng 100 triệu đồng. Đến thời kỳ thu hoạch vào cuối năm 2013, nếu bán được mủ cao su thì anh Năm lời 100 triệu đồng/ha.

Nhưng từ lúc thuỷ điện Hương Điền tích nước trong hồ đến khi mực nước ngập ngang 50,7m (thời điểm tháng 9/2011), anh Năm đã mất đi 0,4ha cao su vì nước ngập từ 1,5-2m trong diện tích này làm cây chết dần, mủ không có. Nếu theo dự tính thuỷ điện tích nước lên cao trình chuẩn là 58,17m (dự kiến vào cuối năm 2011), anh Năm sẽ mất hết 2ha cao su, lỗ tiền vốn 200 triệu đồng và mất đi khoản lời 200 triệu đồng. Tính cả vốn lẫn lãi, anh Năm mất gần nửa tỷ bạc.

Không riêng anh Năm mà hàng chục hộ khác đang trồng cao su như anh Nguyễn Văn Thắng, Thái Công Sâm, Trần Bảo, Trương Tuyển… tại xã Phong Sơn cũng đang đứng trước nguy cơ mất hết cao su đang đến thời kỳ thu hoạch.

Một vùng rộng lớn khoảng gần 90ha cao su và rừng trồng sẽ chết hết cuối năm 2011 sau khi chìm vào lòng hồ thủy điện Hương Điền

Về mùa mưa lũ, mực nước của hồ sẽ tăng tối đa lên hơn 61m, chắc chắn sẽ có nhiều hơn nữa diện tích rừng và cao su của người dân bị chết ngập.

Về phần đo đạc, vẽ bản đồ cho cả thuỷ điện và cao su thuộc trách nhiệm về Trung tâm kỹ thuật, Sở TN-MT tỉnh TT-Huế. Trước vấn đề này, ông Đặng Ngọc Minh, PGĐ trung tâm kỹ thuật cho hay: “Chúng tôi chỉ đo đạc rồi vẽ ra bản đồ theo chủ đầu tư giao. Dự án thuỷ điện Hương Điền chúng tôi lập bản đồ địa chính vào giữa năm 2005. Đến năm 2006, chúng tôi hoàn tất bản đồ cao su. Vì lòng hồ thuỷ điện rộng đến hơn 3.600ha, nhưng khi lên đo đạc ở khu quy hoạch cao su (đã bị trùng vào phần thuỷ điện – PV) lại không thấy mốc hay dây cắm của thuỷ điện ở phần đất dân sẽ trồng cao su nên chúng tôi cứ tiến hành làm.

Theo kinh nghiệm, cũng có nhiều dự án mới quy hoạch xong rồi bỏ dỡ hay xin được cấp đất nhiều, đến khi chính thức khởi động thì lại được cấp đất ít. Cho nên cùng một phần đất, dự án trước làm, đến dự án sau cũng làm nhưng không bị trùng.

Ở đây, điều nhập nhằng là do ban quản lý dự án thủy điện Hương Điền đã không tăng dày mốc tại vùng đất của mình, làm cho người dân và các tổ chức khác không biết khi làm trên phần đất đó”.

Riêng ông Lê Hạ, GĐ Trung tâm Quy hoạch và thiết kế nông lâm nghiệp thuộc Sở NN&PTNT tỉnh TT-Huế - đơn vị chịu nhiệm vụ xác định từng loại đất để quy hoạch đã thừa nhận với PV có thiếu sót và chủ quan khi không rà lại ranh giới của 2 quy hoạch cao su và rừng trồng WB3, dẫn đến một phần diện tích trong tổng số 29,51ha rừng WB3 bị ngập nước.

“Nhiệm vụ của chúng tôi là khảo sát để quy hoạch, xem đất nào làm được để trồng cao su. Lúc làm xong quy hoạch chi tiết cao su vào năm 2006, diện tích trồng là 370ha. Tuy nhiên sau đó do dân thiếu giống nên chỉ trồng được gần 250ha. Phần diện tích còn dư đó khi làm dự án WB3 chúng tôi đã không đo lại kỹ lưỡng mà chuyển vào dự án luôn. Vì có một phần diện tích cao su bị ngập mà diện tích chúng tôi lấy vào dự án lại nằm sát đó nên đã có một phần rừng trồng WB3 bị ngập”.

Ông Lê Hạ, GĐ Trung tâm Quy hoạch và thiết kế nông lâm nghiệp thuộc Sở NN&PTNT tỉnh TT-Huế thừa nhận đã sai sót khi lập quy hoạch dẫn đến bị “chồng” một số diện tích rừng WB3 vào luôn lòng hồ thủy điện

Khi được hỏi về quy hoạch phải cần đối chiếu với mực nước lòng hồ thủy điện ngập lên để tránh thì ông Hạ cho biết là lúc bàn giao mức ngập nước của thuỷ điện thì không có trung tâm của ông. Hiện tại, trung tâm cũng còn rất mù mờ về mực nước thủy điện ngập bao nhiêu mét.

Ông Hạ cũng phản ánh về mốc cắm quá thưa của thuỷ điện tại ranh giới quy hoạch lòng hồ. “Khi đi khảo sát đất trồng cao su, chúng tôi tuyệt nhiên không thấy cột mốc cắm định ranh giới của thuỷ điện. Có thể có mốc nhưng khoảng cách quá xa nên cả đoàn chúng tôi tìm mấy cũng không ra. Thuỷ điện có chức năng quản lý đất của mình mà cắm mốc không ai thấy thì rất tai hại”.

“Thuỷ điện không làm vệ sinh lòng hồ kỹ trước khi xả nước”

Ông Nguyễn Văn Cho, Phó Chủ tịch Kinh tế UBND huyện Phong Điền trao đổi với PV: “Người dân ở xã Phong Sơn đã trồng cao su từ tháng 4/2005. Thuỷ điện Hương Điền được cấp giấy phép xây dựng sau đó 1 tháng. Khi dự án cao su bắt đầu vào năm 2006, các thủ tục đo đạc, thiết kế, xử lý thực bì đã tiến hành.

Khi thuỷ điện nói với huyện năm 2005 sẽ giao tim mốc phân định ranh giới nhưng phải đến tận năm 2007 mới giao xong nhưng chỉ giao trên… giấy tờ với tổng cộng hơn 40 mốc cho một diện tích quá rộng. Trong khi đó dân trồng cao su đã đi vào hoạt động từ năm 2006.

Thuỷ điện đã không tuân thủ triệt để quy tắc trước khi tích nước lòng hồ. Đáng lẽ bên thuỷ điện phải đi kiểm tra và làm vệ sinh, dọn thực bì xung quanh lòng hồ sạch sẽ. Nếu làm kỹ, chắc chắn đã phát hiện ra một diện tích mới trồng cao su cùng rừng WB3 sẽ ngập nước và sẽ có cách xử lý hiệu quả ngay từ lúc đó. Chính vì không kiểm tra kỹ nên mới có chuyện này xảy ra”.

"Thủy điện Hương Điền đã không làm vệ sinh hồ chứa kỹ trước khi xả nước" - ông Nguyễn Văn Cho, Phó chủ tịch UBND huyện Phong Điền

Cũng khi bắt đầu có dấu hiệu ngập nước từ lòng hồ thuỷ điện vào vùng trồng cây cao su và rừng WB3, đoàn làm việc của huyện Phong Điền đã đi thực địa vào năm 2010 nhưng tìm “đỏ mắt” vẫn không thấy mốc phân định ranh giới của thuỷ điện.

Đến tháng 6/2011, kể cả khi có người của BQL dự án thuỷ điện Hương Điền dẫn đoàn thực địa để tìm ranh giới nhưng cũng đành “bó tay” khi cột mốc không có.

Hiện tại, UBND huyện Phong Điền đã tạm dừng giải ngân vốn ngân hàng với các hộ có cao su bị ngập vì đằng nào cây cao su cũng sẽ chết. Đồng thời, sẽ họp lại với các bên có liên quan để xác định một lần nữa số lượng cây cao su bị thiệt hại nhằm đề xuất tỉnh TT-Huế có phương án chỉ đạo xác định bên nào sẽ có trách nhiệm chính đền bù cao su chết cho dân.