Phu nhân Trung tướng Vương Thừa Vũ và chuyện gả chồng cho con dâu

Sau khi được mẹ chồng tác thành, chị Vân đã có thêm một gia đình hạnh phúc. 

Tác nhân của câu chuyện tình đó là bà Lê Thị Hợp, phu nhân của Trung tướng Vương Thừa Vũ.

I. Trong ký ức của cô Nguyễn Thị Vân (để bạn đọc dễ theo dõi, từ đây xin được gọi là chị), con dâu Trung tướng Vương Thừa Vũ thì người mẹ trong bộ phim nổi tiếng của điện ảnh Việt Nam "Mẹ chồng tôi" có nét gì đó rất giống với mẹ chồng chị, bà Lê Thị Hợp. Nhưng còn hơn thế, Vân đã được gia đình Trung tướng Vương Thừa Vũ coi như là con đẻ, chứ không phải là con dâu nữa.

Kể về thời gian được làm con của mẹ Hợp, làm vợ liệt sĩ Vương Thiết Căng đôi mắt chị Vân rưng rưng như muốn khóc. Vốn từ nhỏ gia đình Vân và gia đình anh Vương Thiết Căng (người chồng đầu tiên của chị, con trai Trung tướng Vương Thừa Vũ) là hàng xóm với nhau ở làng Vĩnh Ninh, Vĩnh Quỳnh, Thanh Trì, Hà Nội.

Vân kém anh Căng 2 tuổi và thường bám đuôi các anh đi chơi. Khi Vân vừa tròn đôi tám, còn anh đang theo học Trường Thiếu sinh quân về thì mối tình chính thức nảy nở. "Một buổi tối, chúng tôi đi dạo trên con đường Hoàng Diệu. Đột nhiên, anh Căng dừng lại và quay sang hỏi tôi: "Vân đã để ý đến ai chưa". Tôi chỉ mỉm cười im lặng. Căng khẽ nắm tay tôi, và cả hai dắt nhau đi tiếp nhiều vòng nữa. Vậy là chúng tôi bắt đầu yêu nhau từ lúc đó" - Vân bồi hồi kể lại.

Như bao cuộc tình thời chiến khác, tình cảm của Vân với anh Căng chủ yếu được bộc lộ qua những lá thư. Thời điểm đó, Vân đang là cô sinh viên Trường Dược, còn anh học ở trường quân sự xa nhà. Mỗi năm được nghỉ phép một lần, anh về thăm người yêu. Suốt cuộc đời mình, Vân không bao giờ quên kỷ niệm về những lần đón anh ở ga Hàng Cỏ (nay là ga Hà Nội). Anh vừa bước xuống sân ga là vội ngóng ra cánh cổng. Khi nhìn thấy chị liền chạy thật nhanh đến bế chị lên và xoay một vòng - đó là điều anh vẫn làm trong suốt quãng thời gian anh chị yêu nhau. Tình yêu đẹp của anh chị đã có một cái kết có hậu bằng một đám cưới giản dị vào năm 1969. Chị về làm vợ anh, và trở thành con dâu của gia đình Trung tướng Vương Thừa Vũ.

Mặc dù sinh ra trong một gia đình giàu có, nhưng với bản tính hiền lành thông minh, chịu khó chị Vân nhanh chóng hòa nhập vào nếp sống của gia đình chồng. Anh Căng noi gương bố, quyết tâm theo đường binh nghiệp. Khi chị Vân vừa mang thai đứa con đầu lòng thì anh lên đường sang Liên Xô học.

Anh trở về nước khi cuộc kháng chiến chống Mỹ đang vào giai đoạn khốc liệt nhất. Chẳng hề do dự, anh xung phong vào chiến trường Quảng Trị, khi mà con gái chưa kịp bén hơi bố. Trước lúc đi, có lẽ anh đã dự cảm về một cuộc chia tay không hẹn ngày về - anh để lại cho chị một chiếc phong bì và nói: "Trong chiếc phong bì này có địa chỉ của Thủy, bạn thân nhất của anh. Trong những lúc anh vắng nhà, Thủy sẽ thay anh chăm sóc mẹ con em".

Khi đó, chị chẳng bao giờ biết đó là lần cuối cùng chị gặp anh, và cũng không bao giờ biết lời dặn cuối cùng của anh trước lúc đi xa sau này sẽ trở thành định mệnh của đời chị.

Chị Vân vẫn còn nhớ một ngày mùa xuân năm 1972, trong khi mà những tin tức về cuộc chiến tại thành cổ Quảng Trị ngày một báo về dồn dập, thì cũng là khi chị thấy vẻ mặt của người bố chồng trở nên ưu tư hơn mọi ngày. Và bà Hợp cũng có nhiều biểu hiện khác lạ.

Trong bữa cơm thường nhật, bà Hợp nhiều lúc đang bón cơm cho đứa cháu gái mới lên hai được một, hai miếng thì lại chạy ra ngoài. Sau này chị Vân mới biết, bà chạy ra ngoài để giấu những giọt nước mắt đang chực trào ra. Bà Hợp còn ép chị Vân mỗi bữa phải ăn hết một bát chè do chính tay bà nấu.

"Tôi không biết bà cụ chăm chút tôi, để tôi lấy sức chuẩn bị đón nhận nỗi đau sắp tới. Bà giấu tôi cho đến khi không thể giấu được nữa. Trước ngày tổ chức lễ truy điệu cho anh Căng ở quê nhà, bà bảo tôi về quê chơi, thăm mẹ đẻ. Thế rồi ngày hôm sau bà xuống tận nhà tôi ở quê. Bà nhìn mẹ tôi, bảo: thằng Căng nó cướp công của chị em mình rồi. Rồi bà quay sang ôm lấy tôi và cháu nội rồi cứ thế khóc. Bà nói với tôi: đất nước có chiến tranh, gia đình nào cũng phải đóng góp. Đây là phần đóng góp của mẹ và con cho đất nước. Đó là phần mất mát của gia đình ta trong mất mát của cả dân tộc. Nó là chồng con, nhưng cũng là con trai mẹ. Mẹ và con cùng chịu chung nỗi đau này. Con có thể đau đớn, nhưng con phải tự hào vì nó đã hy sinh cuộc đời mình cho Tổ quốc".

Nói đến đây, chị Vân ứa nước mắt. Rồi chị giở lại cho chúng tôi xem lá thư cuối cùng anh viết cho chị từ chiến trường. Anh nói: "Lúc bom đạn, khói lửa khốc liệt nhất, anh chỉ nghĩ đến hình ảnh mẹ con em. Đó là sức mạnh giúp anh tiến lên và chiến đấu, giúp anh không sợ hãi trước bom đạn quân thù. Em hãy yên lòng chờ đợi anh về. Tình yêu của em và con sẽ che chở cho anh trong mưa bom bão đạn. Và em ơi, em hãy đợi. Một tối thứ bảy nào đó, anh sẽ trở về. Anh, em và con - gia đình ta sẽ được đoàn tụ…". Chị đã làm như lời anh dặn. Chị đợi anh mỗi ngày, chờ đợi anh mỗi thứ bảy, từ tuần này qua tuần khác, tháng này qua tháng khác. Nhưng tối thứ bảy đó đã không bao giờ đến trong cuộc đời chị.

Ngày anh Căng vào chiến trường, anh để lại cho chị một lá thư ghi địa chỉ của anh Nguyễn Sinh Thủy - người bạn thân thiết của anh. Anh Căng và anh Thủy học với nhau từ Trường Thiếu sinh quân; cùng sang Liên Xô học và cũng cùng trở về Việt Nam, trực tiếp tham gia chiến đấu. Chị Vân không biết rằng anh cũng tình cờ gặp người bạn thân trên chuyến tàu đó. Trong lúc gặp nhau vội vã đó, anh đã nói: "Khi mình đi vắng, hãy thay mình chăm sóc mẹ con Vân". Lời nhắn nhủ đó không ngờ lại thành sự thật. Nó đã đưa chị và anh Thủy đến với nhau, gắn kết cuộc đời anh chị với nhau.

Sau ngày đất nước giải phóng, chị mới gặp anh Thủy - người bạn cũ thân thiết của chồng chị. Biết tin bạn mình đã hy sinh, giữ đúng lời hứa với bạn, Nguyễn Sinh Thủy thường qua lại nhà thăm hỏi mẹ con chị. Thỉnh thoảng anh đưa chị đi chơi. Ban đầu là tình bạn, sau là một thứ tình cảm đặc biệt hơn thế. Mặc dù đang là giai tân, song anh chẳng nề hà mà vẫn hy vọng một ngày nào đó chị sẽ mở lòng.

Rồi một ngày anh mạnh dạn viết thư ngỏ lời với chị: "Ngày xưa có lần Căng nhờ tôi chuyển quà về cho Vân. Lần đầu gặp Vân, tôi đã xao lòng trước người con gái xinh đẹp, hiền lành, có mái tóc dài chấm gót. Nhưng khi đó, biết Vân là người yêu bạn mình, tôi chỉ biết mỉm cười chúc phúc cho hai bạn. Giờ Căng đã hy sinh, liệu tôi có thể thay Căng chăm sóc Vân, yêu thương con gái của Vân và Căng? Liệu tôi có thể là chỗ dựa cho mẹ con Vân suốt cuộc đời sau này?".

Nhận được bức thư đó, chị vô cùng xúc động nhưng cũng chưa dám nhận lời. Chỉ cho đến khi…

II. Ngoài ba mươi tuổi, chị Vân vẫn còn gần như vẹn nguyên những nét đẹp từ thời con gái. Ngôi nhà số 32 phố Hoàng Diệu mà chị đang ở cùng bố mẹ chồng vẫn thỉnh thoảng có nhiều thanh niên, trung niên thập thò tìm cớ gặp chị. Song chị vẫn không mở lòng với bất cứ ai.

Khi anh Căng mất, chị đinh ninh nghĩ rằng mình sẽ thờ chồng, nuôi con đến khi nhắm mắt. Sớm mồ côi cha, mẹ chị ở vậy nuôi nấng chăm sóc các con nên người. Vì thế, bà cũng muốn con gái sẽ theo gương mình.

Ấy vậy nhưng bà Hợp không nghĩ như vậy. Bà đã có những suy nghĩ thật cởi mở mà hiếm ai nghĩ được, nhất lại là vào thời kỳ bấy giờ.

Con trai mất, bao nhiêu yêu thương bà dồn cả lại cho con dâu và cháu nội. Bà coi chị Vân như con đẻ của bà. Ngày chị đi sơ tán, cứ cuối tuần bà lại tất tả đạp xe hàng vài chục cây số đến chỉ để gửi cho chị nào patê, nào  quà bánh. Có bao nhiêu tem phiếu, bà đều dành mua đồ ăn, vật dụng sinh hoạt gửi lên cho chị. Và lần nào bà cũng gửi cho chị một lá thư đầy yêu thương.

Bà Hợp hiểu rằng, tình thương của bà dù lớn lao đến mấy cũng không thể đủ bù đắp những thiệt thòi cho chị.  Bà thương chị còn trẻ, còn đẹp, còn đang độ xuân sắc mà phải chịu cảnh sống cô đơn, góa bụa. Dù thương con trai đến cháy ruột cháy gan bà vẫn không muốn con dâu mình phải sống góa bụa suốt đời. Bà cũng trao đổi ý định của mình với chồng. Thật bất ngờ, Trung tướng Vương Thừa Vũ không hề phản đối mà ủng hộ nhiệt thành.

Rồi một ngày nọ bà Hợp lựa lời nói với chị Vân: "Bố mẹ coi con như con gái. Nhưng bố mẹ sẽ không sống bên con cả đời. Các anh chị em trong nhà có thương con thì chúng nó cũng chỉ dành cho con được những lời an ủi. Sau này bố mẹ mất đi, các anh chị mỗi người mỗi phận, chúng nó sẽ chẳng thể lo lắng cho con. Con phải tìm một người đàn ông tốt, để mẹ con con có thể nương tựa sau này".

Khi biết anh Nguyễn Sinh Thủy - người bạn thân của con trai mình có ý với chị, mẹ chồng chị đã ra sức vun vào cho tình cảm đó. Bà bảo với chị: "Thủy là quân nhân. Nếp sống cũng giống với nếp sống của gia đình mình. Mẹ thấy nó tốt tính, thật thà. Nó sẽ là chỗ dựa cho con".

Bà Hợp cũng biết mẹ đẻ chị Vân không đồng ý để chị đi bước nữa. Đó có lẽ là bức tường rào cuối cùng ngăn cản chị Vân kiếm tìm hạnh phúc. Vậy là bà về tận quê gặp bà thông gia để nói rằng: "Đời chị đã khổ, sao chị nỡ để cho con Vân khổ theo. Nó đi lấy chồng thì bà có thêm con rể, tôi có thêm các cháu. Như vậy thì bà phải tạo điều kiện, sao còn nỡ lòng nào ngăn cản".

Vì lời khuyên của mẹ chồng, vì những cảm tình với anh Thủy cuối cùng chị Vân cũng gật đầu đồng ý làm vợ anh, vào năm 1976. Sau khi lấy nhau, hai anh chị ra ở riêng tại căn nhà nhỏ 9m2 trong ngõ Linh Quang (Khâm Thiên, Hà Nội) mà chị Vân được cơ quan cấp cho. Anh chị có thêm hai người con gái và một người con trai nữa. Anh Thủy coi con riêng của vợ còn hơn con đẻ của mình.

Trong một thời gian dài, Nga (con của chị Vân và anh Căng) vẫn luôn nghĩ anh Thủy là bố đẻ của mình. Mãi về sau này, khi đã đủ nhận thức thì Nga hiểu rằng mình là con của bố Căng. Tuy nhiên, điều đó không ảnh hưởng gì đến tình cảm của chị với bố Thủy. Ngay cả với các con của anh Thủy, thì đơn giản là họ có hai người bố. Bố Căng và bố Thủy.

Giờ đây, Trung tướng Vương Thừa Vũ, bà Hợp, Nga đều đã mãi ra đi. Song thỉnh thoảng chị Vân cùng anh Thủy vẫn kể cho con cháu nghe về người bà tuyệt vời cùng câu chuyện tình cảm động mà họ là nhân vật chính - để mong các con sẽ noi gương mà sống đẹp, sống tốt hơn.

Theo Minh Tiến
 An ninh thế giới