Nghị định “cấm” tặng quà trong các buổi lễ là… lạm quyền

Nghị định số 145/NĐ-CP được ký ban hành ngày 29/10/2013 quy định về tổ chức ngày kỷ niệm; nghi thức trao tặng, đón nhận hình thức khen thưởng, danh hiệu thi đua; nghi lễ đối ngoại và đón, tiếp khác nước ngoài. Nghị định này sẽ có hiệu lực từ 16/12 tới, để thay thế nghị định số 82 (ban hành năm 2001) và nghị định số 154 (ban hành năm 2004) nhằm điều chỉnh việc tổ chức các ngày lễ kỷ niệm theo quan điểm là khoa học, tránh rườm rà, tốn kém từ trung ương đến địa phương, phù hợp với truyền thống dân tộc, pháp luật và thông lệ quốc tế.

TS Lê Hồng Sơn (Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật - Bộ Tư pháp) khái quát, nhìn tổng thể hồ sơ Nghị định thấy có đủ cả dự thảo, tờ trình, ý kiến tham gia… cũng như Công văn thẩm định của Bộ Tư pháp. Nhưng ông Sơn tỏ ý bất bình vì Nghị định mới được ban hành nửa tháng nhưng việc thẩm định của Bộ Tư pháp lại được thực hiện hơn 1 năm trước (ngày 9/10/2012).

“Tôi ít thấy dự thảo nào từ lúc thẩm định tới lúc thông qua lại kéo dài hàng năm như vậy. Tôi cũng không hiểu là dự thảo được gửi thẩm định với dự thảo trình Chính phủ xem xét, thông qua có phải là một hay không? Theo luật, Bộ Tư pháp thẩm định, phản biện dự thảo Nghị định để Chính phủ có cơ sở thảo luận, xem xét thông qua, chứ không phải khi thẩm định là một Dự thảo, đến khi trình Chính phủ lại là một Dự thảo khác. Trong một năm có lẻ, từ khi thẩm định đến khi thông qua, quá trình thảo luận, hoàn thiện Dự thảo như thế nào cũng là một vấn đề, một dấu hỏi lớn?” – ông Sơn băn khoăn.

Đi vào những quy định cụ thể đang gây tranh luận trái chiều, ông Sơn cho rằng, vấn đề nằm ở việc xác định đối tượng, phạm vi điều chỉnh. Nghị định xác định đối tượng rất rộng, từ các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế cho đến đơn vị vũ trang nhân dân. Tại Công văn thẩm định, Bộ Tư pháp đã có nêu vấn đề đưa tổ chức kinh tế (chịu sự điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp) ra khỏi đối tượng, phạm vi điều chỉnh của Nghị định này. Đáng tiếc, ý kiến này đã không được quan tâm.

Do chưa phân loại đối tượng, phạm vi điều chỉnh hợp lý nên nhiều quy định trong Nghị định thể hiện bất cập như tại khoản 3 Điều 23 về trang phục: "không dùng phù hiệu, nơ, hoa cài ngực…"; hoặc tại điều 24 quy định về biểu diễn nghệ thuật, tặng quà, chiêu đãi có ý "thời gian biểu diễn không quá 30 phút và được ghi rõ trong giấy mời"; "không tặng quà, biểu trưng, biểu tượng (logo). Không tổ chức chiêu đãi". Những quy định này, TS Lê Hồng Sơn cho rằng, có thể phù hợp với nhóm đối tượng sử dụng ngân sách nhà nước.

“Còn đối với nhóm đối tượng là các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội và tổ chức kinh tế (các tổ chức, đơn vị được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tự chủ, tự quản về ngân sách, nói nôm na là kênh xã hội) thì những nội dung này là “quá lạm” – ông Sơn phân tích.

Với hoạt động của những đơn vị mang tính chất tự chủ rất cao này, Cục trưởng Cục Kiểm tra Văn bản cho rằng, về nguyên tắc, Chính phủ không nên can thiệp quá sâu trong việc tổ chức ngày lễ kỉ niệm, nghi thức đón nhận hình thức khen thưởng, thi đua của họ. Ông Sơn phân tích, ngày lễ kỷ niệm cũng là dịp để các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, thể hiện những thành tích, những dấu ấn cần được xã hội biết và tôn vinh. Ở mức độ nào đó, đây cũng là một hình thức cần thiết để quảng bá, quảng cáo nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của những tổ chức này.

Về quy định “chỉ “kính thưa họ tên và chức danh” Lãnh đạo có chức vụ cao nhất ở trung ương và ban, bộ, ngành, địa phương, đơn vị” (khoản 4 điều 27), TS Lê Hồng Sơn cho là khó hiểu. Có người cho rằng, quy định như vậy nghĩa là chỉ “kính thưa” một người có chức vụ cao nhất tại buổi lễ. Cách hiểu khác là “kính thưa” lãnh đạo có chức vụ cao nhất ở TƯ (từ Phó Thủ tướng trở lên) và lãnh đạo cao nhất của ban, bộ, ngành (cũng là TƯ); và cả địa phương, đơn vị.

Ông Sơn chỉ rõ: “Nếu mục đích của quy định này là xướng danh, kính thưa chỉ một người có chức vụ cao nhất của buổi lễ thì cách diễn đạt phải khác. Còn nếu hiểu theo cách thứ 2 thì vẫn có một "dải" các chức danh phải… kính thưa”.

Băn khoăn khác của dư luận về vấn đề chế tài của Nghị định, ông Sơn chỉ ra, trong văn bản có rất nhiều "định chuẩn", buộc cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tuân thủ nhưng không kèm chế tài mà chỉ khuyến nghị, hướng dẫn, tuyên truyền.

“Nên nghiên cứu hướng đặt ra “chế tài nguyên tắc”, tức là phải có quy định cơ quan tổ chức có hành vi vi phạm thì bị xử lý theo quy định của pháp luật. Nếu không có chế tài thì các quy chuẩn của Nghị đỉnh chỉ như là “sự chuyển động của không khí” mà thôi” – TS Sơn đề nghị.

Theo ông Sơn, Nghị định nhằm nhấn mạnh chủ trương chống phô trương, hình thức, lãng phí, tiêu cực, tham nhũng, nhất là trong nhóm đối tượng phải thực thi Nghị định, bao gồm cơ quan, tổ chức, cá nhân, cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước, sĩ quan, hạ sĩ quan lực lượng vũ trang. Những đối tượng này khi có hành vi vi phạm các quy định của Nghị định, hoàn toàn có thể bị xử lý kỷ luật khiển trách, cảnh cáo, cách chức buộc thôi việc… cũng như không loại trừ xử lý theo quy định của pháp luật hình sự nếu có chứa hành vi tham nhũng. Ông Sơn cho rằng, Nghị định cần phải quy định rõ vấn đề chế tài này.

P.Thảo