Minh chứng sống và thông điệp của 2 bộ xương voi ở Pù Mát
(Dân trí) - Hai bộ xương voi được dựng nguyên bản giữa Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An) không chỉ thu hút du khách mà còn truyền đi thông điệp về việc cần bảo tồn đàn voi rừng quý hiếm ở tỉnh này.
Ký ức từ rừng sâu
Giữa không gian rừng xanh hùng vĩ, 2 bộ xương voi được phục dựng nguyên vẹn trước khuôn viên Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An) về loài vật biểu tượng đang dần biến mất khỏi đại ngàn.
Đầu năm 2024, cán bộ kiểm lâm Vườn quốc gia Pù Mát phát hiện 2 cá thể voi rừng chết tại khu vực Khe Nóng, xã Châu Khê, huyện Con Cuông.
Hai bộ xương voi rừng được phục dựng nguyên vẹn trước khuôn viên Vườn quốc gia Pù Mát (Ảnh: Nguyễn Phê).
Khác với những vụ voi chết do bị săn trộm lấy ngà như trước đây, hiện trường không ghi nhận dấu vết tấn công từ con người hay động vật khác. Tổ công tác nhận định 2 cá thể voi chết do già, sức yếu.
Cán bộ Vườn quốc gia Pù Mát quyết định giữ lại phần còn lại, làm tiêu bản. Đề xuất làm tiêu bản được Vườn quốc gia Pù Mát gửi lên các cơ quan chức năng và nhận được sự đồng thuận.
Bộ xương voi đực (Ảnh: Nguyễn Phê).
Xác voi được chôn trong cát để đẩy nhanh quá trình phân hủy mô mềm. Sau một thời gian, đội chuyên môn khai quật toàn bộ bộ xương, ngâm rửa, làm sạch từng chi tiết bằng dung dịch chuyên dụng. Tủy xương, phần thịt còn sót lại được xử lý để không phân hủy về sau, đồng thời xương được làm trắng để đảm bảo tính thẩm mỹ và độ bền.
Một số mảnh xương, sụn bị phân rã được phục dựng lại bằng vật liệu giả định, đảm bảo tỷ lệ và độ chính xác gần như tuyệt đối. Cả quá trình kéo dài gần 12 tháng, trước khi 2 tiêu bản hoàn chỉnh được dựng đứng tại trung tâm Vườn quốc gia Pù Mát, như 2 "vệ thần bất động" của rừng xanh.
Di sản sống
Mỗi ngày, hàng trăm lượt khách trong và ngoài nước tham quan đều dừng lại trước 2 bộ xương. Có những em nhỏ ngỡ ngàng khi lần đầu nhìn thấy hình hài khổng lồ của voi. Có những ánh mắt người lớn trầm ngâm khi đọc dòng chữ nhỏ đính kèm: "Tiêu bản voi rừng Nghệ An - phục dựng từ 2 cá thể chết do tuổi già, năm 2024".
Du khách chiêm ngưỡng bộ xương voi được phục dựng (Ảnh: Nguyễn Phê).
Ông Lê Anh Tuấn, Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát, chia sẻ: "Hai bộ xương voi này không đơn thuần là mẫu trưng bày. Chúng là minh chứng sống động về quá khứ, là phương tiện truyền tải thông điệp mạnh mẽ đến cộng đồng về bảo tồn thiên nhiên, trách nhiệm với động vật hoang dã và sự mong manh của những gì từng được xem là biểu tượng bất tử. Chúng không thể lên tiếng, nhưng lại khiến người xem phải lắng lại, suy nghĩ và hành động".
Hiện nay, toàn tỉnh Nghệ An chỉ còn 13-15 cá thể voi rừng tự nhiên, phân bố rải rác tại Vườn quốc gia Pù Mát và Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Huống. Riêng tại Pù Mát, 7-8 cá thể được ghi nhận, phần lớn đã trưởng thành, có cá thể già yếu, không còn khả năng sinh sản.
Hai chiếc ngà được phục dựng lại bằng vật liệu giả định, đảm bảo tỷ lệ và độ chính xác gần như tuyệt đối (Ảnh: Nguyễn Phê).
Sự suy giảm nhanh chóng của quần thể voi đang là bài toán lớn với công tác bảo tồn. Nếu không có biện pháp hỗ trợ sinh sản, quản lý sinh cảnh sống và kiểm soát săn bắt trái phép, voi rừng Nghệ An có thể biến mất trong vài thập kỷ tới.
Trước nguy cơ đó, Vườn quốc gia Pù Mát đã trình UBND tỉnh Nghệ An và các sở, ngành đề xuất triển khai Dự án khẩn cấp bảo tồn voi, trong đó bao gồm: lập vùng bảo vệ nghiêm ngặt, ứng dụng thiết bị giám sát cá thể, nâng cao năng lực cộng đồng, tổ chức các chiến dịch truyền thông sâu rộng trong người dân.
Bộ xương chân voi được làm rất chi tiết (Ảnh: Nguyễn Phê).
Trong cái im lặng của 2 bộ xương voi tại Vườn quốc gia Pù Mát, có cả một thông điệp lớn đang được gửi đi về sự sống hoang dã không bất tử nếu con người quay lưng. Mỗi cá thể biến mất là một phần của tự nhiên bị cắt đứt và điều đó không thể làm lại.
Vườn quốc gia Pù Mát nằm ở sườn Đông dãy Trường Sơn, thuộc vùng lõi của Khu Dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An, trải dài trên địa bàn 3 huyện miền núi gồm Con Cuông, Anh Sơn và Tương Dương.
Vườn quốc gia Pù Mát, huyện Con Cuông, Nghệ An (Ảnh: Nguyễn Phê).
Với diện tích vùng lõi hơn 94.000ha và vùng đệm rộng khoảng 86.000ha, Pù Mát được xem là một trong những khu rừng có tính đa dạng sinh học cao bậc nhất cả nước. Theo tiếng Thái, "Pù Mát" có nghĩa là những con dốc cao, đúng với địa hình đặc trưng của khu rừng nguyên sinh này.
Không chỉ nổi tiếng với khung cảnh thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ được ví như "chốn tiên cảnh" giữa lòng miền Trung, Pù Mát còn là nơi cư trú của 82 loài động vật hoang dã thuộc 33 họ, gồm các lớp thú, chim, lưỡng cư và bò sát. Đáng chú ý, trong số này có tới 48 loài nguy cấp, quý hiếm, bao gồm 26 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam và 21 loài được ghi nhận trong Danh lục đỏ IUCN.
IUCN là một tổ chức quốc tế phi chính phủ được thành lập vào năm 1948, có trụ sở chính tại Gland, Thụy Sĩ. Đây là tổ chức toàn cầu lâu đời và có ảnh hưởng lớn nhất trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên.
