"Lớp học đặc biệt" và quả bom của tội ác 56 năm trước

Theo tư liệu lịch sử, những năm 1965-1968, phong trào đấu tranh của đồng bào miền Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ, liên tục tấn công vào sào huyệt Mỹ - Ngụy. Sau đó, cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của Mỹ ngày càng được tăng cường và trở nên ác liệt.

Chính vì vậy, Bộ Giáo dục có chủ trương cho Hà Tĩnh khẩn trương phân tán, sơ tán các trường học về một số địa phương để tránh cho học sinh đi học xa và không phải đi qua trọng điểm ác liệt.

Đến giữa năm 1968, Trường Cấp III Lý Tự Trọng đã xây dựng được 6 lán học, phân tán đều ở các xóm Lộc, Thọ, An và xóm Ninh, xã Thạch Tiến (nay là xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh).

Mỗi lán học được đào sâu hơn 1m, bốn phía đắp lũy cao khoảng 1m, bốn góc lán đều có hệ thống hào giao thông nối với các hầm chữ A để thoát hiểm và trú ẩn. Lán học do nhà trường và nhân dân địa phương xây dựng, vật liệu chủ yếu là tranh tre, có làm trần rải rơm rạ để chống bom bi. Học sinh phải đội mũ rơm, chia từng tốp nhỏ và mang theo túi cứu thương khi đi học.

Ngày 19/8/1968, quả bom định mệnh ném xuống lán học lớp 9A, Trường Cấp III Lý Tự Trọng tại xóm Ninh (nay là thôn Trửa, xã Việt Tiến), cướp đi sinh mạng của 16 học sinh vô tội và nhiều học sinh khác bị thương. Tội ác này đã để lại những vết thương, nỗi đau khôn nguôi cho gia đình và người ở lại. Trong hình là khu vực hố bom - nơi xảy ra vụ ném bom thảm sát 56 năm trước.

"Hôm đó, nhà trường tổ chức học chính trị đầu năm. Khoảng 15h30, một tốp máy bay phản lực Mỹ lượn nhiều vòng trên bầu trời rồi nhào xuống thả 6 quả bom tại địa điểm này, trong đó có một quả bom trúng lán của lớp 9A. Tôi cùng mọi người chạy đến thì thấy lớp học biến mất, nhiều học sinh tử nạn, thi thể không còn nguyên vẹn, đau thương lắm.

Mọi người gom thi thể gói trong nilon đưa về an táng tại nghĩa trang Bãi Nen, xã Việt Tiến. Lớp trưởng Lê Văn Chất đi hội ý ở đoàn trường nên thoát nạn. Đêm đó, lớp trưởng Chất điểm danh lần cuối "lớp học đặc biệt" và vắng sỹ số mãi mãi 16 học sinh", ông Nguyễn Văn An (80 tuổi, trú thôn Trửa, xã Việt Tiến) - nhân chứng, xúc động kể lại.

Năm 2009, Khu Di tích Chứng tích Tội ác chiến tranh Trường Cấp III Lý Tự Trọng được xây cất tại vị trí lán hội trường cũ với diện tích khuôn viên 800m2 (nay thuộc thôn Trửa, xã Việt Tiến).

Khu di tích có bia khắc ghi sự kiện và danh sách 16 học sinh tử nạn. Nơi đây trở thành một địa chỉ lịch sử, điểm đến cho khách tham quan, dâng hương và nhà nghiên cứu.

Năm 2015, Khu di tích Chứng tích Tội ác chiến tranh Trường Cấp III Lý Tự Trọng được UBND tỉnh Hà Tĩnh công nhận Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh.

Năm 20222, Nhà tưởng niệm Di tích Chứng tích Tội ác chiến tranh Trường Cấp III Lý Tự Trọng được khởi công và khánh thành. Công trình có tổng số vốn hơn 1,1 tỷ đồng từ nguồn đóng góp của hội cựu học sinh; các hạng mục gồm sân, nhà tưởng niệm có thiết kế 3 gian, 8 mái. Bên trong nhà tưởng niệm lưu giữ nhiều tư liệu, hình ảnh lịch sử.

Từ năm 1985, Trường Cấp III Lý Tự Trọng (nay là Trường THPT Lý Tự Trọng) chuyển về đóng tại trung tâm thị trấn Thạch Hà, huyện Thạch Hà. Trải qua thời gian xây dựng và phát triển, ngôi trường mang tên người Đoàn viên Thanh niên Cộng sản đầu tiên có nhiều đổi thay.

Tại khuôn viên nhà trường, bên cạnh bức tượng anh hùng Lý Tự Trọng có một tấm bia khắc ghi tên 16 cựu học sinh bị bom Mỹ sát hại để các thế hệ tuổi trẻ và giáo viên tưởng nhớ, giáo dục truyền thống lịch sử.