Lo ngại ô nhiễm rác thải nhựa lưu vực Vu Gia - Thu Bồn

Mục đích chính của hội thảo là giới thiệu cách tiếp cận từ nguồn tới biển (S2S) và lợi ích việc áp dụng cách tiếp cận này để giải quyết các vấn đề cấp bách trong quản lý giữa lưu vực sông và vùng biển. Hiện trạng quản lý rác thải rắn tại lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn và việc áp dụng cách tiếp cận S2S để xác định các cơ hội và tìm ra biện pháp giảm ô nhiễm rác thải nhựa do quản lý chưa hiệu quả tại khu vực này cũng là trọng tâm được thảo luận.

Ô nhiễm nhựa đang là một vấn đề nhức nhối đối với nhiều lưu vực sông trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Vu Gia-Thu Bồn là lưu vực sông lớn thứ chín tại Việt Nam và được xem là hệ thống sông lớn duy nhất tại khu vực miền Trung Việt Nam đổ ra biển Đông từ khu vực Hội An. Việc sử dụng đất và nước ở thượng nguồn sẽ có tác động không cân bằng lên môi trường ở vùng cửa sông và ven biển Quảng Nam, Đà Nẵng.

Tháng 12/2016, với sự hỗ trợ kỹ thuật và thúc đẩy của IUCN, UBND TP Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam đã ký thỏa thuận hợp tác trong ba năm (2017-2020) thí điểm thực hiện “Quản lý Tổng hợp lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn và khu vực ven biển Quảng Nam – Đà Nẵng” sử dụng cách tiếp cận từ Đỉnh núi xuống Rạn san hô (R2R). Ban điều phối chung (JCC) đã được hai bên thành lập để giải quyết các vấn đề liên vùng liên tỉnh và chịu trách nhiệm xây dựng quy chế, kế hoạch hoạt động và thực hiện.

JCC thông qua tham vấn với IUCN và các đối tác đã quyết định lựa chọn rác thải rắn là dòng chảy ưu tiên tại lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn. Việc xác định dòng chảy chính về rác thải rắn cũng phù hợp với những cam kết và đông thuận cao từ tỉnh Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng và Chính phủ Việt Nam liên quan đến cuộc chiến chống ô nhiễm rác thải nhựa. Để góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng này, Khung quản lý S2S nhằm giảm Rác thải trên Biển sẽ được giới thiệu tại hội thảo và các bên sẽ tiếp tục thực hiện các hoạt động trong khuôn khổ dự án để huy động các bên liên quan và nâng cao năng lực quản lý rác thải nhựa.

Bà Vũ Thu Hà (chuyên gia đến từ IUCN) cho biết, kết quả nghiên cứu thực địa trong thời gian 10 ngày (từ 21-31/10/2019) cho thấy, tổng lượng chất thải nhựa phát sinh ở lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn là 281 tấn/ngày, trong đó lượng chất thải nhựa không được thu gom là 36,5 tấn/ngày.

“Giả định, khoảng 10-25% lượng chất thải không được kiểm soát sẽ đi vào các nguồn nước. Kết quả là sẽ có khoảng từ 3,7-9,1 tấn chất thải nhựa có khả năng rò rỉ hàng ngày vào các nguồn nước”, bà Vũ Thu Hà cho biết.

Tại hội thảo, đại diện của Viện nước Quốc tế Stockholm (Thụy Điển) đã giới thiệu cách tiếp cận từ nguồn tới biển (S2S) và lợi ích việc áp dụng cách tiếp cận này để giải quyết các vấn đề cấp bách trong quản lý giữa lưu vực sông và vùng biển.

Theo đó, khung quản lý S2S nhằm giảm rác thải trên biển sẽ tập trung vào tính kết nối và liên quan lẫn nhau giữa các lưu vực sông và vùng ven biển với mục đích giải quyết một cách tổng thể vấn đề quản lý đất, nước ngọt và hệ sinh thái để kiểm soát và hạn chế rác thải nhựa từ các nguồn khác nhau đổ ra biển và hệ thống nước ngọt.

Do đó, cách tiếp cận tổng hợp hiệu quả sẽ là một phương pháp cần thiết để quản lý vấn đề ô nhiễm nhựa từ đất liền ra sông và biển. Với nỗ lực lồng ghép quản lý tài nguyên đất, nước và biển, S2S sẽ giúp các bên liên quan ở thượng nguồn và hạ nguồn ngồi lại với nhau, thảo luận và tăng cường điều phối giữa các bên, một việc vô cùng quan trọng và phù hợp trong bối cảnh những thách thức đang diễn ra tại lưu vực Vu Gia-Thu Bồn.

Ông Lê Trí Thanh - Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Nam – cho biết, để giảm thiếu tác hại từ rác thải nhựa lưu vực Vu Gia-Thu Bồn, trước hết phải nâng cao nhận thức của người dân từ vùng núi đến ven biển, ven sông hiểu được rằng mỗi hành động của mình đều tác động đến cộng đồng. Đồng thời là sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị hai tỉnh Quảng Nam và TP Đà Nẵng trong vấn đề xử lý rác thải, nhất là rác thải nhựa.

“Ban điều phối quản lý tổng hợp lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn cũng tích cực phối hợp với nhau quản lý theo hướng tiếp cận từ nguồn tới biển, bởi rác thải ở một địa phương này có thể ảnh hưởng đến địa phương khác thông qua hệ thống sông suối, các dòng chảy ven biển”, ông Thanh phát biểu.

Hội thảo này cũng đem đến cơ hội cho các nhà quản lý địa phương thảo luận với các chuyên gia quốc tế, các tổ chức môi trường và các bên liên quan về việc áp dụng quản lý S2S đồng thời thảo luận cách thức giải quyết tình trạng ô nhiễm nhựa tại khu vực Vu Gia – Thu Bồn nói riêng và Việt Nam nói chung.

Công Bính