Hàng loạt sai phạm tại NXB Giáo dục, chuyển một thông tin sang Bộ Công an

Theo Kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo (thời kỳ thanh tra từ 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018) được Thanh tra Chính phủ công bố chiều 29/12, Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXB Giáo dục) có hàng loạt sai phạm, nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và có một thông tin cần chuyển cho Bộ Công an làm rõ.

Chuyển thông tin sang Bộ Công an xem xét, xử lý

Đối với sách giáo khoa (SGK) biên soạn theo Nghị quyết 40/2000 của Quốc hội, NXB Giáo dục Việt Nam là đơn vị duy nhất được tổ chức biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in và phát hành.

Tuy nhiên, khi Thanh tra Chính phủ vào cuộc đã không cung cấp được bản thảo mẫu SGK được Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) phê duyệt để làm cơ sở thực hiện đối chiếu SGK hiện hành với bản thảo mẫu SGK đã được phê duyệt. Việc này vi phạm Luật Thanh tra, Pháp lệnh về lưu trữ quốc gia và Luật Lưu trữ năm 2011, thể hiện việc buông lỏng trong công tác lưu trữ.

Quá trình biên tập, thiết kế SGK, NXB Giáo dục chưa tham mưu cho Bộ GD-ĐT điều chỉnh thiết kế, biên tập SGK để hạn chế việc học sinh viết vào SGK.

Thanh tra Chính phủ đã làm rõ việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh. Theo kết luận thanh tra, việc xác định nhu cầu sản xuất của NXB Giáo dục không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in), làm tăng chi phí lãi vay, dự phòng giảm giá hàng tồn kho dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Từ trước ngày 22/8/2017, NXB Giáo dục chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in SGK, cung cấp vật tư, giấy in... để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế theo quy định của Luật Đấu thầu.

NXB Giáo dục chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện việc ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành SGK. Sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011.

Thanh tra Chính phủ phát hiện từ trước năm 2014 và trong giai đoạn từ 2014-2019, NXB Giáo dục chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in. Chỉ có 2- 3 đơn vị được NXB Giáo dục lựa chọn cung cấp giấy in SGK trong một năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm.

Trong giai đoạn 2014-2019, Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1% số lượng giấy của NXB Giáo dục (tương ứng trên 1.890 tỷ đồng).

Kiểm tra xác xuất một số hợp đồng cung cấp giấy in của Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng cho NXB Giáo dục (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng trên 528 tỷ đồng) cho thấy giá giấy in công ty bán cho NXB Giáo dục cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210 tỷ đồng).

"Những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB Giáo dục có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế", Thanh tra Chính phủ kết luận và đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chuyển thông tin này sang Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định.

Hàng loạt sai phạm của NXB Giáo dục

Theo kết luận thanh tra, NXB Giáo dục bán 3 loại giấy in có mức thuế suất thuế giá trị gia tăng đầu vào là 5% cho các nhà thầu trúng thầu in SGK. Tuy nhiên khi xây dựng giá trần của gói thầu in, NXB Giáo dục tính chung vào với mức thuế của dịch vụ in SGK có thuế suất thuế giá trị gia tăng là 10%, làm giá trần gói thầu tăng thêm 5% thuế của 3 loại giấy. 

NXB Giáo dục không thực hiện thu thập báo giá trang in thành phẩm của các nhà in để xác định đơn giá từng trang in theo giá thị trường làm cơ sở xây dựng giá trần của gói thầu in sách mà tự xây dựng định mức công in, trong khi cơ sở để xây dựng định mức công in là không chính xác do căn cứ vào văn bản đã hết hiệu lực. Cơ quan này còn tổ chức đấu thầu in SGK chia thành nhiều gói thầu nhỏ chưa đảm bảo phù hợp với Luật Đấu thầu, làm giảm hiệu quả của công tác đấu thầu in SGK.

Thanh tra phát hiện NXB Giáo dục giao in gia công cho các nhà in là công ty con của NXB Giáo dục chưa tiết kiệm được chi phí in, dẫn đến tăng chi phí sản xuất SGK.

"Việc phát hành SGK qua các kênh phát hành đến tay người tiêu dùng qua nhiều bước trung gian nên chưa tiết kiệm được chi phí. Tỷ lệ chiết khấu của SGK (25%) so với một số mặt hàng độc quyền, thiết yếu khác phải kê khai giá thì tỷ lệ chiết khấu của SGK còn cao, chưa hợp lý", Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Việc NXB Giáo dục phân bổ chi phí chung không đúng tỷ lệ doanh thu của SGK trên tổng doanh thu, làm tăng chi phí chung cao hơn số liệu thực tế gần 70 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ kết luận, NXB Giáo dục chưa thực hiện đầy đủ yêu cầu của Bộ GD-ĐT nhưng đã thực hiện tăng giá SGK 16,9% từ năm học 2019-2020; xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh và kế hoạch đầu tư phát triển 5 năm, thực hiện thoái vốn, tái cơ cấu chậm theo quy định của Bộ GD-ĐT.

Kết quả kiểm tra, xác minh tại NXB Giáo dục cho thấy, giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in SGK, hạch toán của NXB có sai sót dẫn đến gia đình học sinh (là khách hàng) phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký từ năm 2011, chênh số tiền khoảng 85 tỷ đồng.

Việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh SGK còn một số thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá SGK đã được NXB đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý.

"Như vậy, NXB Giáo dục có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh; xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định (giá SGK được NXB đăng ký giả từ năm 2011), có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá SGK", kết luận thanh tra nêu.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị NXB Giáo dục phải nộp ngân sách nhà nước toàn bộ số tiền gia đình học sinh đã mua SGK cao hơn giá phải đăng ký đúng.