Đơn xin ân giảm bị "bỏ lửng" khiến tử tù trong tình trạng… chờ chết!

Thảo luận tại hội trường Quốc hội sáng 19/11 về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), đại biểu Hoàng Thị Thu Trang (Nghệ An) dẫn ra khoản 4 Điều 6 Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị, trong đó Việt Nam là quốc gia thành viên, khẳng định “Bất cứ người nào bị kết án tử hình đều có quyền xin ân giảm” hoặc “xin thay đổi mức hình phạt”. Việc ân xá, ân giảm hoặc chuyển đổi hình phạt tử hình có thể được áp dụng đối với mọi trường hợp.

Tại Điều 367 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định cụ thể về vấn đề này nhưng không quy định thời gian tối đa việc người có thẩm quyền bác hay không bác đơn xin ân giảm.

“Những năm qua có một thực trạng, nhiều người bị kết án tử hình có đơn xin ân giảm nhưng quyết định bác hay không bác của người có thẩm quyền không rõ ràng nên cơ quan thi hành án hình sự không dám thi hành. Người bị kết án tử hình cũng trong tình trạng chờ chết”- bà Trang nêu thực tế.

Vì vậy dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) cần có giải pháp để tháo gỡ vướng mắc nêu trên theo hướng quy định trong khoảng thời gian nhất định, ví dụ từ 3 đến 5 tháng, nếu không nhận được quyết định ân giảm thì sẽ tổ chức thi hành án tử hình.

“Quy định như vậy sẽ giảm được áp lực cho người có thẩm quyền trong việc bác hay không bác và cũng sẽ giải quyết được khắc phục chờ chết như hiện nay”- bà Trang đề xuất.

Chung quan điểm, đại biểu Bế Minh Đức (Cao Bằng) phản ánh, qua tiếp xúc cử tri nhận được các ý kiến của cán bộ quản giáo, cán bộ trại tạm giam bày tỏ những khó khăn trong công tác quản lý người bị kết án tử hình.

Cử tri cho rằng những quy định quản lý người bị kết án tử hình còn nhiều bất cập, khó khăn. Thời gian giam giữ người bị kết án tử hình kéo dài gây áp lực cho đơn vị quản lý, trại tạm giam.

“Không ít bị án có hành động chống đối, bất hợp tác, có bị án đã viết đơn xin tha tội chết gửi Chủ tịch nước, xin ân xá, tuy nhiên thời gian kéo dài từ một đến vài năm vẫn không được trả lời, có bị án viết đơn xin thi hành án ngay để được chết nhưng không được xem xét, giải quyết, gây tư tưởng hoang mang, bi quan, chán nản, chống phá.

Thực tế cho thấy, người bị kết án tử hình thường có những biểu hiện tâm lý không bình thường như chán nản, suy nhược thần kinh, liều lĩnh, nếu không quản lý chặt chẽ người bị kết án tử hình rất dễ tự sát, bỏ trốn, có những hành động gây nên những hậu quả đáng tiếc”- vị đại biểu nêu thực tế.

Vị đại biểu đề nghị trong quá trình xây dựng dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và các văn bản hướng dẫn phải quy định cụ thể thời gian từ khi nhận đơn và trả lời đơn của bị án tử hình gửi lên Chủ tịch nước xin tha tội chết quy định cụ thể là bao nhiêu ngày.

Còn đại biểu Bùi Quốc Phòng (Thái Bình) quan tâm đến việc xin nhận tử thi, tro cốt và hài cốt của người bị thi hành án tử hình tại khoản 1 Điều 83 vì đây là quy định mới.

“Để có tro cốt bàn giao cho thân nhân của người bị thi hành án thì cơ quan thi hành án phải hỏa táng. Nếu nơi thi hành án chưa có điều kiện hỏa táng thì phải thực hiện ở địa điểm khác sẽ dẫn tới tăng thời gian và tăng chi phí. Trong khi dự thảo luật quy định việc giao nhận tử thi, tro cốt hoặc hài cốt phải thực hiện trong 24 giờ, như vậy sẽ khó khăn cho cơ quan thi hành án”- ông Phòng phân tích và đề nghị ban soạn thảo có đánh giá tác động về chuyện này.

Ủng hộ bố trí giam giữ riêng người đồng tính, chuyển giới nhưng…

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Long An) thống nhất cao việc dự luật bổ sung một số đối tượng bố trí giam giữ riêng, như đưa vào nội dung giam giữ đối với người đồng tính, người chuyển đổi giới tính, người chưa xác định được giới tính.

Tuy nhiên cần phải cân nhắc về cơ sở pháp lý bởi đối với người đồng tính, người chưa chuyển đổi giới tính thì Hiếp pháp, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Hôn nhân và gia đình không có quy định và xác lập với hai thực thể nêu trên.

Tại Điều 8 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 có quy định “Nhà nước không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính”. Điều 37 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định “việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật” và hiện hành cũng không có quy định nào khác để quy định về một người được thực hiện chuyển đổi giới tính.

“Việc định danh hai đối tượng này vào dự luật, trên cơ sở pháp lý nào, cơ quan nào, cá nhân nào có thẩm quyền xác định cũng như xác định bằng văn bản pháp lý nào để xác định một người A, người B là đồng tính hay là người chuyển đổi giới tính để cơ quan tư pháp căn cứ vào đó mà tổ chức thực hiện thi hành một bản án hình sự?”- bà Dung đặt vấn đề.

Đối với quy định về việc bố trí giam giữ riêng đối với người chưa xác định giới tính thì pháp luật hiện hành cũng chưa có quy định về người chưa xác định được giới tính mà chỉ có tại Điều 3 Luật Hộ tịch năm 2014: “Xác định lại giới tính là một trong những thủ tục về đăng ký hộ tịch”.

Theo quy định của pháp luật hộ tịch, giới tính của một người hoặc một công dân luôn được nêu là nam, là nữ khi đăng ký hộ tích, cá nhân có quyền yêu cầu xác định lại giới tính đã được đăng ký trong khai sinh do giới tính chưa được hình thành chính xác do lúc đăng ký khai sinh có sai sót, nhầm lẫn ghi nhận trong giới tính ở trong giấy khai sinh...

“Trong một bản án hình sự tuyên cho một người đều xác định là giới tính nam hoặc giới tính nữ, không có trường hợp chưa xác định giới tính. Từ đó tôi đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát, đối chiếu quy định với quy tắc tối thiểu về ứng xử tù nhân của Liên hợp quốc, rà soát với các quy định pháp luật hiện hành có liên quan để phân loại việc giam giữ riêng, vừa đáp ứng được thực tiễn nhưng vừa đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành”- vị đại biểu tỉnh Long An đề nghị.

Theo đại biểu Bùi Quốc Phòng (Thái Bình), việc kiểm tra thân thể người chấp hành án phạt tù, nếu là nam giới thì do cán bộ nam thực hiện, nữ giới do cán bộ nữ thực hiện. Nhưng dự thảo luật về việc quy định giam giữ phạm nhân có quy định về người đồng tính, người chuyển giới tính, người chưa xác định được giới tính.

“Vậy ai sẽ kiểm tra những đối tượng này, đề nghị được quy định rõ trong dự thảo luật”- ông nói.

Thế Kha