Đổi mới giáo dục và chuyện "mở mắt ra là thi", "xếp hàng thâu đêm xin học"

Sáng 2/8, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phối hợp với Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội tổ chức Hội nghị góp ý kiến về triển khai thực hiện chương trình, sách giáo khoa (SGK) phổ thông 2018.

"Mở mắt ra là thi"

GS Nguyễn Lân Dũng (Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Khoa học - Giáo dục - Môi trường) chia sẻ băn khoăn khi chương trình giáo dục phổ thông của ta "có gì đó sai sai" so với thông lệ quốc tế, bởi chúng ta dùng một chương trình chưa qua thực nghiệm để áp dụng đại trà trên cả nước.

Trong khi đó, có một chương trình thực nghiệm của Trường Phổ thông Thực nghiệm đã ứng dụng, nhưng không được áp dụng vì Hội đồng 5 người của Bộ Giáo dục bác bỏ, đó là chương trình của GS Hồ Ngọc Đại.

"GS Hồ Ngọc Đại có thể có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng theo dõi hơn 40 năm, tôi thấy chương trình thực nghiệm đào tạo lên một lớp trẻ tử tế, có kinh nghiệm sống, có lương tâm và trách nhiệm", ông Dũng nói trên thế giới không có chương trình nào đưa ra áp dụng ngay mà không qua thực nghiệm.

Vấn đề thứ hai GS Nguyễn Lân Dũng góp ý, đó là "việc dạy - học ngoại ngữ hình như không thành công", vì có những trường hợp học 12 năm không nói được.

"Sai lầm của học ngoại ngữ là học để thi, học quá nhiều và quá nặng nề. Tôi là người biết 4 ngoại ngữ nhưng nếu thi IELTS có khi vẫn trượt vì học những từ chẳng bao giờ dùng đến", ông Dũng nói và chia sẻ kinh nghiệm học ngoại ngữ nên học tối thiểu 1.500 từ và học đến đâu dùng đến đấy.

PGS.TS Nguyễn Gia Cầu (Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển giáo dục) chia sẻ điều suy nghĩ nhiều nhất trong giáo dục là việc thực học, thực dạy trong đổi mới chương trình, SGK phổ thông 2018 chưa được chú trọng.

Thay vào đó, ông Cầu nêu thực tế "học để thi, mở mắt ra là thi, chịu áp lực thi cử". Theo ông, điều này ảnh hưởng rất lớn đến quá trình dạy và học.

Xã hội hóa không đến nơi đến chốn

Báo cáo về việc ban hành chính sách, pháp luật và công tác quản lý Nhà nước về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông giai đoạn 2014-2022, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho biết nhiều ý kiến băn khoăn về việc Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quyết định phê duyệt danh mục SGK, nhưng thực tế, một số trường "lập lờ" giữa SGK và các tài liệu tham khảo, sách bài tập.

Việc này khiến chi phí mua sách đội lên rất nhiều; tình trạng giá sách giáo khoa nhiều thời điểm tăng cao, gây khó khăn, lãng phí tiền của nhân dân.

Cơ quan này đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các bộ, ngành liên quan sớm có giải pháp thống nhất nội dung sách giáo khoa và tiết kiệm chi phí sản xuất, hạ giá thành sách giáo khoa.

Ngoài ra, có ý kiến cho rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa có cơ chế kiểm soát, quản lý đối với các địa phương trong việc in ấn, phát hành một số loại sách, thiết bị học tập, dẫn đến tình trạng một địa phương phát hành độc quyền sách, ấn định việc sử dụng SGK và thiết bị học tập nhất định cho địa phương mình.

GS Trần Ngọc Đường (Chủ nhiệm Hội đồng Dân chủ, Pháp luật) đánh giá chủ trương đổi mới chương trình, SGK phổ thông triển khai nhiều năm nhưng còn lúng túng.

Nhận định giáo dục và y tế là lĩnh vực thể hiện sự tốt đẹp nhất của chế độ, nhưng vừa qua lại có những thực tế đầy trăn trở như phụ huynh xếp hàng từ 2-3h sáng để giành phiếu cho con vào trường công lập, ở bệnh viện thì người dân nằm la liệt.

Theo ông Đường, càng đẩy mạnh xã hội hóa, Nhà nước càng cần đầu tư nhiều hơn cho y tế và giáo dục, chứ không phải xã hội hóa thì Nhà nước rút khỏi 2 lĩnh vực này.

Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 là chuyển từ giáo dục kiến thức sang giáo dục về phẩm chất, năng lực của người học, song theo GS Trần Ngọc Đường, việc triển khai chủ trương này còn rất xa vời. Vì vậy, ông kỳ vọng có bước chuyển biến về chất để chuyển mục đích của chương trình từ trang bị kiến thức sang trang bị phẩm chất, năng lực của người học.

Để thực hiện mục đích này, GS Đường băn khoăn về đội ngũ giáo viên.

"Tôi lấy làm lạ tại sao 30-40 năm nay, trường học mọc ra như nấm mà sao vẫn thiếu giáo viên? Thiếu vì cái gì, hay chế độ đãi ngộ quá thấp? Làm thế nào để xây dựng đội ngũ giáo viên không chỉ đủ mà còn chất lượng?", ông Đường đặt vấn đề và cho rằng không có đội ngũ giáo viên tốt, đổi mới SGK cũng rất khó thực hiện.

Vị giáo sư đề nghị Quốc hội tăng ngân sách đầu tư cho giáo dục, đồng thời cho rằng không nên xã hội hóa trong biên soạn SGK mà Nhà nước nên đầu tư để có bộ SGK chuẩn cho học sinh.

Ông Nguyễn Túc (Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Văn hóa) chỉ ra bất cập khi xã hội hóa không đến nơi đến chốn khiến xã hội hóa biến thành thương mại hóa, và hậu quả là xảy ra một số vụ án liên quan SGK vừa được phanh phui, trong đó có sự móc ngoặc giữa người có chức có quyền với người làm kinh doanh.

Ủng hộ chủ trương xã hội hóa, PGS.TS Vũ Trọng Rỹ (Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý Giáo dục Việt Nam) nhấn mạnh đã xã hội hóa phải chấp nhận cơ chế thị trường.