“Đề phòng trường hợp Trung Quốc xả lũ, ta trở tay không kịp”

Đó là chia sẻ của Giáo sư Phạm Hồng Giang – Chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam với PV Dân trí chiều 14/10, liên quan đến vấn đề Trung Quốc xả lũ bất ngờ hôm 11/10 vừa qua khiến mực nước ở thượng nguồn sông Hồng chảy qua Lào Cai dâng cao bất thường.

Khi xả lũ, Trung Quốc cung cấp rất ít thông tin!

Giáo sư Giang phân tích, với nhiều công trình, hồ chứa lớn phía thượng nguồn các con sông ở Việt Nam, các chuyên gia đã cảnh báo hai tình huống Việt Nam gặp bất lợi, bị động. Vào mùa khô, Trung Quốc hạn chế xả nước xuống hạ lưu, vì họ tích nước để phục vụ sản xuất điện năng nên Việt Nam phải chịu hạn hán mùa khô. Còn mùa lũ, do các hồ thủy điện của Trung Quốc đã tích đủ nước, khi lũ về họ xả để bảo vệ đập, gây lũ lớn dưới hạ du ở Việt Nam.

“Hôm 11/10 vừa qua lũ xảy ra trên sông Hồng, chính là do phía Trung Quốc xả nước mùa lũ. Họ xả ồ ạt xuống hạ lưu và chúng ta phải gánh chịu hậu quả. Tuy nhiên, lần xả vừa rồi, mức xả chưa gây hậu quả lớn, nhưng cũng cảnh báo chúng ta phải hết sức đề phòng, sẽ có những trường hợp, tình huống họ xả mà chúng ta trở tay không kịp”- Giáo sư Giang nói.

Giáo sư Giang cũng cho biết, vấn đề lo ngại nhất hiện nay là thời điểm hiện tại vẫn chưa có cơ chế ràng buộc cụ thể giữa Việt Nam và Trung Quốc khi xả lũ. Phía Trung Quốc cung cấp rất ít thông tin và lại có quan điểm sông là sông quốc gia, đoạn sông nào trên nước họ thì việc chặn sông, làm công trình, xả nước… là quyền của họ, không thông tin, tư vấn với các nước láng giềng (!).

Chưa có thỏa thuận về việc xả lũ giữa Việt Nam và Trung Quốc

Thông tin từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương cho biết, thực hiện công tác cung cấp số liệu đo đạc thủy văn theo Bản ghi nhớ giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc: Việc hợp tác trao đổi số liệu thủy văn giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường của Việt Nam và Bộ Tài nguyên nước của Trung Quốc cho đến nay 2 bên đã và đang thực hiện đầy đủ các cam kết.

Phía Trung Quốc sẽ cung cấp số liệu thủy văn của 5 trạm thượng nguồn sông Hồng là Nguyên Giang (Yuanjiang), Mạn Hảo (Manhao), Thổ Khả Hà (Tukahe), Trung Ái Kiều (Zhong’aiqiao) và Kim Giang (Kimjiang) thuộc tỉnh Vân Nam.

Bên Việt Nam sẽ cung cấp số liệu của 3 trạm: Bằng Giang (Cao bằng) Văn Mịch, Lạng Sơn (Lạng Sơn). Tần suất thực hiện: ít nhất 2 lần 1 ngày từ 15/5 đến 15/10 hàng năm.

Hiện tại, số liệu quan trắc thủy văn của 5 trạm quan trắc vẫn được Trung Quốc truyền đầy đủ về Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương 2 lần 1 ngày lúc 7h sáng và 7h tối từ ngày 15/5 đến 15/10.

Tuy nhiên, thông tin về việc xả lũ hay liên quan đến việc vận hành các công trình sử dụng nguồn nước mặt thì chưa nằm trong thỏa thuận hợp tác trao đổi nên phía Việt Nam không nhận được thông tin này.

Giáo sư Phạm Hồng Giang cho rằng, Việt Nam ở phía hạ lưu các con sông liên quan đến Trung Quốc nên thường gặp bất lợi. Do vậy, cần kiên trì, thuyết phục phía Trung Quốc về cơ chế trao đổi thông tin. Còn về lâu dài, cần nghiên cứu công trình điều tiết trên sông Thao (sông Hồng đoạn chảy từ Lào Cai đến Phú Thọ) để tránh lũ sốc, gây thiệt hại nặng.

Cùng quan điểm với Giáo sư Giang, Tiến sỹ Đào Trọng Tứ - chuyên gia về mạng lưới sông ngòi của Việt Nam cho biết: 3 nước Việt Nam, Lào, Trung Quốc đều chia sẻ chung lưu vực con sông Hồng. Trong đó Việt Nam khoảng 49%, Trung Quốc khoảng 51%, còn Lào chỉ chiếm khoảng 0,56%. Phía thượng nguồn sông Hồng bên Trung Quốc có 1 số công trình thủy điện khá lớn như Nansha, Mandushan. Việt Nam ở hạ lưu nên mỗi đợt xả lũ của Trung Quốc đều bị ảnh hưởng nhất định.

“Để chủ động đối phó và giảm thiểu thiệt hại về những đợt xả lũ của Trung Quốc thì cần tăng cường hợp tác chặt chẽ, trong đó có thể xây dựng một quy trình vận hành liên hồ chứa xuyên quốc gia.  Đây là điều mà các quốc gia châu Âu hoặc châu Mỹ đã làm để đảm bảo hoạt động trên lưu vực các dòng sông xuyên quốc gia được ổn định” – Tiến sỹ Đào Trọng Tứ nói.

Kỹ sư Lưu Minh Hải, Giám đốc Đài khí tượng thủy văn tỉnh Lào Cai, là người đầu tiên thông báo cho lãnh đạo tỉnh Lào Cai về việc Trung Quốc xả nước với lưu lượng 2.500 m3/s, gây lũ lớn đột ngột trên sông Hồng. Trước đó, lưu lượng dòng chảy nước sông Hồng ở địa bàn tỉnh Lào Cai chí 1.200 m3/s.

 

 

Theo ông Hải, thường ngày phía Trung Quốc chỉ thông tin cho Việt Nam 2 lần/ ngày về kế hoạch xả nước; nhưng đêm ngày 10 rạng sáng ngày 11/10, cứ 1 giờ phía Trung Quốc lại truyền số liệu thông báo lưu lượng nước sông Hồng cho ta, nhưng không hề nói rõ là xả nước.

"Căn cứ vào lưu lượng nước sông Hồng tăng đột biến và mật độ thông báo nhiều hơn ngày thường, chúng tôi đã dự báo là họ xả nước, sẽ gây lũ bất thường. Do đó tôi đã báo cáo với thường trực UBND tỉnh Lào Cai và các huyện Bảo Thắng, Bảo Yên, Bát Xát và thành phố Lào Cai có dòng sông Hồng chảy qua để có biện pháp phòng chống lũ kịp thời, do đó thiệt hại giảm đáng kể...", ông Hải cho biết.

Kỹ sư Lưu Minh Hải là người rất coi trọng cơ quan truyền thông vì ông cho rằng công tác phòng chống thiên tai chỉ thành công khi công tác tuyên truyền tới mọi cấp, mọi ngành và toàn thể người dân biết và thực hiện.

Trao đổi với PV Dân trí, ông Hải mong muốn Trung ương và tỉnh Lào Cai cho phép xây dựng thêm các trạm quan trắc khí tượng thủy văn trong tỉnh và trên thượng nguồn sông Hồng, sông Chảy giáp danh với biên giới Trung Quốc để có thêm các dữ liệu chính xác hơn, kịp thời hơn, phục vụ công tác dự báo thời tiết, khí hậu, thủy văn cho đất nước.

Phạm Ngọc Triển

Nguyễn Dương