Đại biểu “kêu gọi” tổ chức chính quyền 2 cấp

Đại biểu Trần Du Lịch (đoàn TPHCM) đã nêu quan điểm như vậy khi thảo luận tại Tổ về dự án Luật tổ chức chính quyền địa phương, chiều nay 7/11. Đây cũng được xem là tổ sôi động nhất thảo luận về dự án Luật này của Quốc hội.

Theo đại biểu Trần Du Lịch, đơn vị hành chính, Hiến pháp (Điều 110) vướng ở chỗ thành phố trực thuộc Trung ương. Đặc điểm ở ta, gọi là thành phố nhưng 90% là nông thôn, đơn cử như Hà Nội - gọi là thành phố Hà Nội nhưng lên Ba Vì lại là nông thông, huyện Sóc Sơn là nông thôn, chính quyền UBND TP Hà Nội vừa là chính quyền mang ý nghĩa đô thị nhưng vừa là chính quyền của nông thôn, ở đây nói nôm na là chính quyền quản lý 40% dân số đô thị và 60% dân số nông thôn.

Vị đại biểu này dẫn giải: Nếu như gọi quận Ba Đình là thành phố trực thuộc thành phố Hà Nội thì nghe có vẻ kỳ, nhưng nếu thị xã Sơn Tây là thành phố Sơn Tây thì lại rất bình thường, bởi đó là thành phố vệ tinh. Thực chất, thị trấn, thị xã và thành phố gọi chung là đô thị, nhưng ở Việt Nam lại phân cấp các đô thị ra, ngay như Sơn Tây đã đủ tiêu chuẩn là thành phố nhưng chỉ vì phân cấp đô thị nên Hà Nội lại hạ Sơn Tây từ thành phố xuống cấp thị xã. Trong khi đó, ở các nước phát triển như Nhật Bản, họ thành lập rất nhiều thành phố trực thuộc thành phố, và họ gọi đó là thành phố vệ tinh.

Đại biểu Trần Du Lịch cho rằng Luật lần này nên xem xét cho phép các thành phố lớn thành lập các thành phố vệ tinh. Chính quyền địa phương chỉ tổ chức 2 cấp, trong đó cấp dưới quốc gia là tỉnh/thành phố và cấp cơ sở (phường, xã).

Phân tích thêm về lí lẽ của mình, đại biểu Trần Du Lịch nói: Cách đây 20 năm, số lượng tỉnh là 53, các đơn vị tương đương với quận khoảng 400, các đơn vị tương đương với xã khoảng 6.000. Sau 20 năm, giao thông phát triển tốt, liên lạc phát triển tốt, dân trí phát triển tốt, vậy lí do gì chúng ta lại nâng cấp lên gấp đôi là gần 12.000 phường xã, hơn 700 quận, huyện và xu hướng này chưa dừng lại. Trong khi đó, chức năng quản lý, 20 năm trước Nhà nước làm mọi thứ, nay xã hội hóa nhiều, thị trường làm nhiều rồi, cớ sao lại phải chia nhỏ lấp đầy cả bộ máy? Mà đặc điểm của nước ta, một cấp chính quyền đi liền cả hệ thống chính trị chứ đâu phải chỉ là quản lý Nhà nước không.

Theo vị đại biểu này, năm 1931, Nhật Bản trình ra Quốc hội từ chính quyền địa phương 3 cấp xuống còn 2 cấp, lí do đơn giản trình ra là nếu duy trì 3 cấp thì không ai đóng thuế nuôi nổi, chỉ có ngần đó tiền để nuôi bộ máy nên anh muốn làm gì thì làm miễn là phải làm tốt. Đây là cơ hội của chúng ta. Việc tổ chức chính quyền 2 cấp sẽ thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển tốt hơn, năng động hơn. Khi đô thị hóa, thị trấn lớn dần thành thị xã, thị xã lớn dần thành thành phố, mở rộng quy mô cấp xã, ở những nơi đô thị hóa thì nâng cấp xã lên thị xã, và như vậy trong tương lai nhiều xã sẽ trở thành thị xã. Chỉ cần 2 cấp từ tỉnh/thành phố xuống cấp thị xã, còn ở một số tỉnh có diện tích rộng hay tỉnh miền núi thì mới cần có cấp trung gian để kết nối.

“Tôi biết những điều tôi vừa nói có những động chạm, nhưng đây là trách nhiệm tôi phải nói, đây cũng là trách nhiệm của Quốc hội với nhân dân, và tôi tin rằng nếu cứ duy trì cơ chế này và bộ máy chính quyền còn cồng kềnh như hiện nay thì không bao giờ tăng lương cho cán bộ, công chức được. Ở TPHCM, tôi cho rằng tổ chức mô hình chính quyền TPHCM là phù hợp trên nền tảng này, khi tổ chức 4 thành phố trực thuộc là cơ chế phân quyền rất rõ để thi đua năng động và phát triển, chứ không phải phân cấp theo cơ chế hiện nay” - đại biểu Trần Du Lịch thẳng thắn.

Cũng thảo luận về vấn đề này tại Tổ TPHCM, đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm nêu thực trạng chồng chéo công việc do sự phân cấp hiện nay. Theo đó, cùng một việc mà Bộ ngành làm, tỉnh thành làm, huyện thị làm, xã phường cũng làm thì không rõ chức năng, vai trò.

“Ai cũng làm tối mặt tối mũi nhưng công việc vẫn không trôi chảy. Phải tổ chức lại bộ máy, phân định lại chức năng nhiệm vụ của chính quyền địa phương cho rõ ràng” - đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm cho hay.

Theo lập luận của đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm, chính quyền địa phương chỉ cần có 2 cấp, là cấp tỉnh thành và phường xã (gần dân). Chính quyền ở đô thị (thị thành và cơ sở) khác chính quyền ở nông thôn (3 cấp), chức năng nhiệm vụ phải đi kèm theo bộ máy phù hợp.

“Cấp quận là cấp trung gian, cấp quận không có dân mà phải qua cấp phường mới có dân để phố biến, chỉ đạo… vậy có cần thiết cấp quận ko? Nếu giảm được cấp quận thì sẽ giảm được biết bao nhiêu biên chế nhà nước, vấn đề là phải xây dựng chính quyền cấp phường cho xứng tầm.

HĐND cấp cơ sở thì số lượng ít thôi, HĐND cấp cơ sở thì 2/3 là hoạt động chuyên trách, vì cấp cơ sở thì không có thẩm quyền quyết định về quy hoạch, ngân sách mà chủ yếu là quản lý dân cư, tuyên truyền phổ biến chính sách đến nhân dân. HĐND cấp đô thị, không cần thiết quá nhiều nhưng tăng hoạt động chuyên trách (tối thiểu không dưới 35%)” - đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm nêu quan điểm.

Châu Như Quỳnh