Cận cảnh tình trạng xuống cấp ở công trình đại thủy nông hồ Kẻ Gỗ

Hồ Kẻ Gỗ (xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh) được khởi công xây dựng từ năm 1976 và tới năm 1980 thì hoàn thành các hạng mục chính. Hồ có chiều dài gần 30km với một đập chính và 3 đập phụ, sức chứa hơn 300 triệu m3 nước. Đây là công trình hồ nhân tạo lớn nhất Hà Tĩnh và là một trong những hồ đập lớn nhất cả nước.

Hồ có nhiệm vụ cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, dân sinh và các ngành kinh tế cho huyện Cẩm Xuyên, Thạch Hà và thành phố Hà Tĩnh. Theo đại diện Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh (đơn vị quản lý, vận hành hồ Kẻ Gỗ), công trình "đại thủy nông" này đã trải qua quá trình khai thác, vận hành trên 40 năm.

Sau gần nửa thế kỷ đưa vào khai thác, hiện nay, nhiều hạng mục công trình đầu mối của hồ Kẻ Gỗ đã xuống cấp, hư hỏng, ảnh hưởng đến quá trình vận hành cũng như tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn công trình, đời sống dân sinh và các cơ sở hạ tầng vùng hạ du. Đặc biệt, sau trận lũ lịch sử năm 2020, hồ chứa nước Kẻ Gỗ đã bộc lộ một số bất cập, tồn tại, hạn chế, đặc biệt là vấn đề điều tiết xả lũ và khả năng tiêu thoát lũ vùng hạ du.

Các tấm bê tông tại thân đập chính hồ Kẻ Gỗ bị sạt lở, gãy vụn nhiều khu vực, không còn giữ nguyên kết cấu.

Tại nhà tháp vận hành cống Kẻ Gỗ, bê tông quanh cống bị xâm thực, bong tróc, nhiều vị trí đã lộ cốt thép ra ngoài.

Công trình xuống cấp khi tường, bê tông bị nổ, bong tróc; cốt thép rỗ, nước thấm, dột khi mưa bão; tràn phụ phía trong khi vận hành tạo rung động lớn gây nguy hiểm cho cống và thân đập.

  Hạ tầng gian thủy nông hạ lưu cống cũng trong tình trạng xuống cấp tương tự như tháp.

Cũng tại gian thủy nông, hệ thống van côn xuống cấp nặng, không đóng kín được nước, còn hệ thống van đĩa hư hỏng.

Theo đơn vị quản lý, tràn Dốc Miếu cũng có nhiều hạng mục hư hỏng, cần được sửa chữa, nâng cấp.

Tại tràn xả lũ sự cố, theo đơn vị quản lý, hạng mục này cần thay đổi thiết kế bằng hình thức tràn chảy tự do thay cho tràn cầu chì tự vỡ. Hoặc, thiết kế tràn xả sâu kết hợp tràn chảy tự do nhằm hạn chế các nhược điểm của tràn cầu chì tự vỡ, đảm bảo an toàn cho công trình đầu mối, dự phòng bất trắc khi tràn xả sâu bị kẹt cửa, đứt cáp, sự cố khác có thể xảy ra.

Lan can tại tràn Dốc Miếu xuống cấp nặng và không còn đảm bảo an toàn. Theo đơn vị quản lý, tràn Dốc Miếu cần được xem xét nghiên cứu, bổ sung tường ngực tràn. Điều này nhằm giải quyết khi có thể đóng tràn xả sâu trong điều tiết giảm lũ cho hạ du, chỉ để lũ chạy qua tràn tự do được bổ sung tại tràn sự cố, nhưng không bị nước tràn qua cánh cửa tràn xả sâu, an toàn cho công trình.

Hiện nay, các phần mềm quản lý, điều hành cũng như các thiết bị dự báo, cảnh báo và phòng, chống lũ cho hồ Kẻ Gỗ hầu như chưa có và hết sức sơ sài.

Trước tình hình nêu trên, Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh đã có văn bản báo cáo, đề nghị UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn báo cáo đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét, có giải pháp điều chỉnh, bổ sung các hạng mục nói trên vào bước nghiên cứu khả thi "Dự án tăng cường khả năng thoát lũ hạ du hồ Kẻ Gỗ".