2019 mới ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung trên toàn quốc

Trước khi Quốc hội bấm nút quyết định, trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Bộ luật lần chót, Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Văn Hiện cho biết, về việc bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can (Điều 183), nhiều đại biểu Quốc hội tán thành với phạm vi bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung với phạm vi như dự thảo thể hiện.

Cụ thể, việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Việc hỏi cung bị can tại địa điểm khác được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh theo yêu cầu của bị can hoặc của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Nhưng cũng có ý kiến không tán thành, đề nghị thu hẹp hơn quy định, chỉ áp dụng trong các trường hợp hỏi cung bị can về tội đặc biệt nghiêm trọng, bị can kêu oan, không nhận tội hoặc đối với vụ án phức tạp mà dư luận quan tâm để bảo đảm tính khả thi, tránh lãnh phí.

Do ý kiến còn khác nhau, UB Thường vụ đã lấy phiếu xin ý kiến các vị đại biểu. Kết quả, có 45,95% ý kiến trên tổng số các đại biểu tán thành với phạm vi bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung như dự thảo (tại cơ sở giam giữ, trụ sở CQĐT hoặc ghi âm, ghi hình theo yêu cầu của bị can, người tiến hành tố tụng hếu việc hỏi cung tổ chức ở địa điểm khác).

Có 34% ý kiến trên tổng số đại biểu Quốc hội đề nghị chỉ bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can trong trường hợp bị can về tội đặc biệt nghiêm trọng, bị can kêu oan, không nhận tội hoặc đối với vụ án phức tạp mà dư luận quan tâm.

Phân giải về vấn đề này, Chủ  nhiệm Nguyễn Văn Hiện cho rằng, việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung nhằm bảo đảm minh bạch quá trình hỏi cung, bảo vệ bị can, chống bức cung, dùng nhục hình, bảo vệ quyền con người, quyền công dân theo yêu cầu Hiến pháp, đồng thời bảo vệ người hỏi cung, tránh bị vu cáo là cần thiết.

Để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tránh lãng phí, phù hợp với điều kiện Việt Nam, dự thảo luật quy định việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở Cơ quan điều tra phải được ghi âm, ghi hình là phù hợp. Còn tại các địa điểm tiến hành điều tra khác thì chỉ ghi âm hoặc ghi hình theo yêu cầu của bị can, của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Tuy nhiên, theo ông Hiện, để thực hiện quy định này cần có hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền về trình tự, thủ tục việc bảo quản, sử dụng, lưu trữ kết quả ghi âm, ghi hình việc hỏi cung trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Đồng thời, do phải có thời gian để đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, đào tạo đội ngũ cán bộ thì cần có lộ trình thực hiện việc ghi âm, ghi hình.

Vì vậy, cơ quan giải trình, chỉnh lý dự thảo Bộ luật đã yêu cầu đưa vào Nghị quyết của Quốc hội về thi hành Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) quy định giao cho Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Viện trưởng VKSND tối cao, Chánh án TAND tối cao và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quy định chi tiết trình tự, thủ tục việc thực hiện, sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm, ghi hình việc hỏi cung trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử.

Quốc hội cũng thống nhất yêu cầu Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan xây dựng đề án về cơ sở vật chất, bộ máy, cán bộ và lộ trình thực hiện việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can. Bộ trưởng Bộ Công an cũng nhận nhiệm vụ quy định cụ thể nơi có điều kiện để thực hiện việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung kể từ ngày 1/1/2017 (dù từ 1/7/2016 Bộ luật mới đã có hiệu lực thi hành).

Nghị quyết của Quốc hội nhấn mạnh, chậm nhất đến 1/1/2019 sẽ thực hiện thống nhất việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can trên phạm vi toàn quốc.

Về vấn đề áp dụng biện pháp điều tra tố tụng hình sự đặc biệt như ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí mật; thu thập bí mật dữ liệu điện tử (các Điều từ 223 đến 228), kết quả lấy ý kiến thăm dò cho thấy, 66,39% các đại biểu tán thành quy định các biện pháp điều tra này, 12,55% đại biểu đề nghị không quy định nội dung này.

Tiếp thu ý kiến của đa số đại biểu, để bảo đảm thực hiện tốt quyền con người, quyền công dân, tránh lạm dụng trong thực tiễn áp dụng; đồng thời tạo điều kiện cho Cơ quan điều tra chủ động thu thập chứng cứ, đấu tranh hiệu quả với các tội phạm có tổ chức, phức tạp về ma túy, rửa tiền, tham nhũng, khủng bố trong tình hình hiện nay, UB Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ quy định này.

P.Thảo