Vợ kém 18 tuổi làm "thư ký" cho NSND Trần Hiếu ở tuổi U90

NSND Trần Hiếu tiết lộ dấu mốc từ người hát nhạc chính ca thành "anh hề" trên sân khấu 

NSND Trần Hiếu là một cây đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam. Ông là một trong những giọng ca lớn của thế kỷ 20, được mệnh danh là trầm nhất Việt Nam.

Ông thể hiện được đa dạng từ opera đến nhạc cách mạng, trữ tình… từ chính ca đến phong cách hài hước, dí dỏm…

Cũng nhiều người biết đến NSND Trần Hiếu là một nhà sư phạm, đã đào tạo ra nhiều nghệ sĩ tài năng của nghệ thuật thanh nhạc như: Cố NSND Y Moan, NSND Thanh Hoa, NSND Quốc Hưng, NSƯT Tấn Minh, ca sĩ Trọng Tấn…

Nhưng chắc chắn nhiều người sẽ bất ngờ khi biết tin NSND Trần Hiếu ra mắt cuốn sách đầu tay ở tuổi U90.

NSND Trần Hiếu chia sẻ: "Người Việt Nam thích nghe gì ở ca hát, say mê những loại hình ca khúc nào? Đó là một câu hỏi cứ đi theo tôi suốt một đời ca hát. Không hiểu rõ được điều đó thì làm sao đi vào lòng người được.

Không thể lấy tiêu chuẩn thưởng thức ca hát của một số người hay một cộng đồng người làm chuẩn mực đánh giá một bài hát. Phải xét qua sự đánh giá của nhiều đối tượng, nhiều cộng đồng khác nhau.

Sức sống của một bài hát chính là ở trong tấm lòng những khán thính giả. Bài hát nào có thể sống tươi xanh ở mọi nẻo đường đất nước, sống bền bỉ qua nhiều giai đoạn biến chuyển của xã hội chính là bài hát đi cùng năm tháng".

Đây là suy nghĩ của NSND Trần Hiếu trong suốt cuộc đời hoạt động ca hát và thúc đẩy ông quyết tâm hoàn thành cuốn sách để lại cho các thế hệ tiếp nối.

"Sức mạnh của ngôn ngữ trong tiếng hát Việt Nam" là cuốn sách của tác giả - NSND Trần Hiếu. Đây là những nghiên cứu, đúc kết từ thực tiễn nghiên cứu, biểu diễn và giảng dạy thanh nhạc trong suốt cuộc đời hoạt động nghệ thuật gắn liền với ca hát của ông.

Cuốn sách có độ dày hơn 100 trang, bố cục gồm 2 phần chính: Phần một "Đôi điều về tiếng hát Việt Nam" và phần hai "Ngôn ngữ và học thuật".

"Cuốn sách được tôi ấp ủ từ năm 1968, viết trong 30 năm, đến năm 1998 hoàn thành. Đến hôm nay, tôi mới có thể chia sẻ cuốn sách với mọi người", NSND Trần Hiếu cho hay.

Phần một, tác giả đề cập tới truyền thống ca hát nói chung, vai trò của tiếng hát Việt Nam nói riêng trong phạm vi khá rộng, từ thời kỳ mở nước, dựng nước đến thời kỳ Bắc thuộc và chống Bắc thuộc cho tới thời kỳ âm nhạc mới Việt Nam xuất hiện.

Thông qua đó, khẳng định dù ở bất kỳ giai đoạn nào thì tiếng hát vẫn luôn là một nghệ thuật của ngôn ngữ. Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra những sự tương đồng và khác biệt giữa đặc điểm của ngôn ngữ dân tộc so với thế giới để phát huy hiệu quả nhất ngôn ngữ trong tiếng hát Việt Nam.

Phần hai, tác giả đưa ra những nhận định và chứng minh sự tinh tế và ý vị của ngôn ngữ trong dân ca, những bài nhạc không lời và cấu trúc âm nhạc của người Việt.

Phần này tác giả cũng đi sâu vào kỹ thuật ca hát cổ truyền cũng như thế giới để từ đó tìm ra điểm chung nhất, phù hợp với đặc điểm của người Việt trong các kỹ thuật cơ bản của tiếng hát là hơi thở và cộng minh.

Từ những kết quả trình bày, tác giả dành một nội dung chính thức của cuốn sách để đưa ra kiến nghị về tiếng hát thời đại của Việt Nam nên được xây dựng như thế nào.

Nhiều khán giả, nhất là các em thiếu nhi rất yêu mến NSND Trần Hiếu khi hát những ca khúc mang phong cách hài hước. Ông chia sẻ, từ một người hát nhạc chính ca, để trở thành một "anh hề" trên sân khấu ca nhạc, ông đã rất dày công nghiên cứu, đồng thời học hỏi từ các vị tiền bối như nhạc sĩ Đỗ Nhuận hay một thầy giáo dạy văn hóa…

Cũng trong cuốn sách, NSND Trần Hiếu còn cho thấy sự hiểu rộng và sâu của ông về vốn lịch sử âm nhạc Việt Nam, chất liệu dân gian, đồng thời cách ông áp dụng vào trong biểu diễn, giảng dạy.

Đóng góp lớn nhất của NSND Trần Hiếu thể hiện trong cuốn sách là việc ông phân tích sâu về vai trò và ý nghĩa của âm vị học trong tiếng hát Việt Nam, đưa ra các đặc điểm về nguyên âm, phụ âm, đặc điểm về khiếu thưởng thức ca hát của người Việt Nam, tính tượng hình, tượng thanh trong cái tai người Việt, tác động của phụ âm "đầu và cuối âm tiết" vào nguyên âm tiếng Việt, tính biến hóa sinh động của việc xử lý phụ âm cuối âm tiết trong tiếng hát Việt Nam…

Có lẽ đây là lần đầu tiên có một cuốn sách, một công trình khảo cứu về nghệ thuật thanh nhạc Việt Nam bàn sâu về vấn đề này. 

Bà xã đồng hành cùng NSND Trần Hiếu trong hành trình đặc biệt

Quá trình thực hiện sách khá thú vị, cách viết sách của NSND Trần Hiếu cũng rất đặc biệt.

Cuốn sách đã được NSND Trần Hiếu phác thảo trong suốt 30 năm, nhưng phải hơn 20 năm sau, người bạn đời của ông - bà Nguyễn Thị Minh Ngà mới tìm thấy trong lúc dọn phòng.

Bà Ngà kể lại: "Lúc đó chồng tôi bị tai nạn, tôi sợ chuyện xấu xảy ra. Nếu có chuyện gì mà những trang viết này không đến được với mọi người thì vô cùng uổng phí". Và cũng từ đây, sau này bà đã động viên ông tiếp nối hành trình.

Ở lứa tuổi U90, những năm gần đây sức khỏe của ông không ổn định, cho nên ông không thể tự tay chấp bút trên từng trang bản thảo. Song, được sự sát cánh của người bạn đời, NSND Trần Hiếu đã dần biến mong muốn của mình thành hiện thực.

Bà Minh Ngà chia sẻ, toàn bộ các phần, chương, mục đã nằm trong suy nghĩ của NSND Trần Hiếu, ông chia sẻ vợ lúc này với tư cách một thư ký.

Bà ghi chép lại, sau đó cùng đọc để ông có thể chỉnh sửa theo ý muốn. Sau khi bản thảo đã hoàn thành, được sự góp sức của một người cháu ruột, cùng các học trò mà đứng đầu là NSND Quốc Hưng, cuốn sách chuyển sang khâu tiếp theo của quá trình xuất bản.

NSND Trần Hiếu đã tin tưởng giao cho nhà lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long, anh cũng là một cựu học trò thanh nhạc của NSND Trần Hiếu chịu trách nhiệm hiệu đính. Và sau khoảng gần 2 năm thực hiện, cuốn sách đã hoàn thành và được xuất bản.

NSND Quốc Hưng kể: "Thầy rất vui khi cuốn sách hoàn thành. Nhân niềm vui ấy, thầy đã tổ chức một buổi tiệc nho nhỏ tại gia với sự góp mặt của một vài người thân và học trò gắn bó. Nhìn gương mặt hạnh phúc của thầy mà tôi xúc động quá. Đó cũng là lý do mà tôi và một vài anh em gắn bó quyết tâm thực hiện cuốn sách như một món quà ý nghĩa dành tặng thầy".