Thương nhớ tóc dài

Đi đến đầu đường Nguyễn Thị Minh Khai, tôi chợt nghe phía sau mình tiếng bàn chân ai chạy gấp gấp. Tôi quay lại nhìn: Một cô gái khẽ gật đầu chào tôi rồi thong thả chạy vượt lên phía trước. Cô có dáng người thon thả, mảnh mai, song trong bộ quần áo thể thao màu xanh, trông cô căng tràn sức sống của tuổi thanh xuân. Hẳn là người rất yêu thích và quen luyện tập thể dục mỗi sáng, mỗi chiều nên bước chạy của cô dọc bờ cỏ mới nhẹ nhàng, thong thả, khoan thai đến vậy. Dù là lần đầu tiên gặp mặt nhưng chỉ qua một cử chỉ chào hỏi nhẹ nhàng và lịch thiệp của cô, tôi đã thấy cô là người thực đáng trọng, đáng mến… Tuy nhiên, điều làm tôi chú ý nhiều đến cô lại chính là mái tóc dài, rất dài của người con gái tuổi mười tám, đôi mươi. Quả thật, đã khá lâu rồi, tôi chưa thấy một cô gái nào có mái tóc dài gần chấm gót như cô. Ra đường phố, đến cơ quan, lên lớp học, đâu đâu hầu như tôi cũng chỉ gặp các mái tóc đã được cắt gọn gàng hoặc tỉa tót cầu kỳ của các cô gái trẻ. Thoảng mới thấy có dăm bảy em nữ sinh trung học tóc xõa ngang vai buổi tan trường.

Nhìn mái tóc dài buông kín lưng của người con gái mà tôi tình cờ được gặp trong một buổi sáng đẹp trời xứ Huế, tôi lại nhớ tới mái tóc dài của mẹ tôi, chị tôi ngày nào. Thuở ấy, mẹ tôi mới tuổi ngoài ba mươi, còn chị tôi thì đang độ tuổi trăng rằm. Chiều hè đi học về, tôi hay gặp mẹ và chị ngồi chải tóc bên thềm. Mái tóc dài óng mượt của người xõa tràn trên nền gạch. Mẹ thường nói với chị: “Cái răng, cái tóc là góc con người. Con phải giữ gìn, chăm chút sao cho mái tóc mỗi ngày mỗi đẹp”. Rồi mẹ cất giọng nhẹ nhàng theo điệu hát ru xứ Huế:

Một thương tóc xõa ngang vai

Hai thương đi đứng vẻ ngoài có duyên

(Lý mười thương)

Nhiều đêm đông, chị em tôi nằm bên mẹ, tóc mẹ đã búi lên đầu, nhưng vẫn nghe thoang thoảng hương chanh, hương bưởi từ mái tóc. Chúng tôi bình yên ngon giấc trong hương thơm dịu dàng của tóc mẹ.

Sau này, khi lớn lên, đi dạy học xa, rồi cầm súng đi bộ đội, trên đường công tác, không ít lần, tôi được gặp các cô gái Tày, cô gái Thái hoặc các cô thanh niên xung phong xõa mái tóc dài gội nước bên bờ sông, triền suối. Tôi nhớ, một lần, trong một buổi gặp tình cờ như vậy ở vùng đất chiến khu, anh bạn xứ Nghệ cùng tiểu đội với tôi đã cất lời hò trêu các cô gái:

Tóc em dài sao em không búi

Để chi dài bối rối dạ anh…

Nghe giọng hò ấm tình của anh bộ đội, các cô gái trẻ thẹn thùng nép vào vai nhau cười rúc rích… Ôi, một thời tuổi trẻ mới đẹp làm sao!

Bây giờ, trên đầu tôi, tóc đen đã xen tóc bạc, mẹ tôi cũng đã khuất núi gần ba mươi năm rồi. Nhưng mỗi lần nhớ về người, tôi vẫn không bao giờ quên cái áo vá vai, và mái tóc dài thoang thoảng hương đồng, gió nội của mẹ. Người Việt Nam dù ở miền xuôi hay ở miền ngược, không mấy ai là không yêu quý, không tự hào về vẻ đẹp của trang phục dân tộc mình. Bởi nó là một phần của văn hóa dân tộc, của quê hương, đất nước. Nhớ thuở nào cùng với chiếc áo dài tứ thân mớ ba, mớ bảy, mái tóc dài khi thả xõa ngang lưng, lúc vấn lên đầu với phần cuối có cái đuôi gà ve vẩy hoặc búi gọn thành nắm tròn sau cổ… đã làm nên nét đẹp riêng của người phụ nữ Việt - một nét đẹp vừa dịu dàng, kín đáo, vừa bay bổng, thướt tha; giản dị, dân dã mà vẫn thanh cao, trang nhã vô cùng…

Ngày nay, một số thanh, thiếu nữ chạy đua theo mốt mới, với áo phông vẽ hình kỳ quái, với quần bò túi trước, túi sau và mái tóc nhuộm xanh, nhuộm đỏ… Song không phải vì vậy mà những nét đẹp của văn hóa dân tộc bị lấn át, bị mai một. Mái tóc dài chắc chắn vẫn còn nguyên giá trị với những ai thiết tha, gần gũi với thị hiếu thẩm mỹ truyền thống của dân tộc ta từ thuở xa xưa…

Trần Hoàng