Quả cọ xanh lè, vị đắng chát, cả năm chỉ có một mùa "hút" khách sành ăn

Quả cọ có nhiều ở các tỉnh như Phú Thọ, Nghệ An và Hà Tĩnh. Từ thứ quả quê dân dã, quả cọ ngày càng trở nên phổ biến và trở thành "đặc sản" được thực khách "sành ăn" ở thành phố yêu thích, nhiệt tình tìm mua vì có hương vị bùi bùi, lạ miệng.

Theo người dân địa phương, cây cọ bắt đầu ra hoa, kết trái vào giữa tháng 7 âm lịch. Khoảng 3-4 tháng sau là cọ chín, lúc đó người dân nhộn nhịp vào rừng thu hoạch cọ. Tùy điều kiện thời tiết mà mùa cọ chín có thể kéo dài tới vài tháng.

Vì cây khá cao, có nhiều gai nên người ta thường dùng cù lèo (lấy liềm buộc vào cây sào) để hái cọ. Cọ phải được thu hoạch thật khéo để tránh làm quả bị xây xát, sứt sẹo, giảm độ ngon.

Quả cọ hình bầu dục, chỉ nhỏ bằng ngón tay cái người lớn. Khi chín, lớp vỏ quả cọ có màu xanh dương thẫm hoặc hơi nâu đen. Sau khi hái, người ta đem rửa cọ thật sạch để loại bỏ bụi bẩn.

Cọ sống khá chát, không ăn được nên người địa phương thường "ỏm" (làm chín) để quả mềm hơn, giảm độ chát. Nhờ đó mà cọ ỏm có độ bùi, ngọt và béo ngậy, trở thành món ăn vặt được nhiều người yêu thích.

Để làm được mẻ cọ "ỏm" ngon đòi hỏi người chế biến phải có kinh nghiệm và khéo léo. Cọ được rửa sạch, đem xóc lẫn với những mảnh cật nứa già cho bong vỏ. Đun nước sôi lăn tăn khoảng 85-90 độ C rồi đổ vào thùng hoặc chậu, ngâm cọ trong nước đó khoảng 15-20 phút để cọ chín mềm. Không được ngâm cọ trong nước quá nóng sẽ làm quả teo lại, ăn cứng và chát. Cọ cũng không được ỏm lâu quá dễ bị mềm nhũn, ăn không ngon.

Để ỏm cọ ngon cần căn nhiệt độ nước và thời gian hợp lý. Khi mặt nước nổi váng màu vàng, quả chuyển từ màu xanh đậm sang màu vàng là được. Cọ ỏm ngon có cùi dày, ăn ngọt bùi.

Vì quá trình thu hoạch khá khó khăn, nhất là khi thời tiết mưa gió nên quả cọ có giá thành khá cao. Cọ thường có giá khoảng 60.000 đồng/kg nhưng cọ nếp ngon thì giá cao hơn, có khi gần 100.000 đồng/kg vẫn "hút" khách tìm mua.

Cọ ỏm không chỉ là thức quà vặt được người thành phố yêu thích mà còn trở thành nguyên liệu chế biến nhiều món ngon. Ở một số nơi, cọ nếp được dùng làm bánh dày khá lạ miệng. Cọ sau khi ỏm được bóc lấy lớp cùi vàng như mật, thơm phức. Cùi cọ được giã nhuyễn rồi đem làm bánh dày. Ngoài ra, cọ ỏm còn được chế biến thành món dưa cọ ngày Tết hay kho cá, kho thịt rất ngon.