Loại quả tên "nghèo khó" nhưng là nguyên liệu làm đủ món ngon, bổ dưỡng

Người miền Tây thường truyền tai nhau câu ca dao "Muốn ăn mắm sặc bần chua. Chờ mùa nước nổi ăn cho đã thèm". Vào khoảng tháng 9, vùng sông nước nơi đây không chỉ đem đến nguồn cá tôm trù phú mà còn là mùa "bội thu" các loại cây trái. Một trong số đó là loại quả dân dã, gắn liền với biết bao thế hệ người dân nơi đây. Đó chính là quả bần. 

Được biết, cây bần thường mọc ven bờ biển hay các vùng cửa sông của tỉnh Nghệ An, Hải Phòng, Hà Tĩnh nhưng nhiều nhất là ở nơi ven sông, rạch tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Nhờ bộ rễ có khả năng chịu ngập và tái sinh chồi mạnh nên cây bần có thể phát triển tốt ở môi trường bãi bồi, bãi bùn trong những khu rừng ngập mặn nhiệt đới. Chúng cũng có khả năng chống mặn và giảm sạt lở, là nơi cư trú của nhiều loài thủy sản như tép, cá tra,...

Trái bần có hình tròn, hơi dẹt, vỏ màu xanh nõn, trơn bóng với phần đuôi nhọn và cuống có nhiều cánh tỉa ra như hình ngôi sao. Quả bần có vị chua chua đặc trưng. Khi chín kỹ, quả màu hơi vàng, mùi thơm nhẹ, vị ngọt dịu khá lạ miệng.

Bần sinh trưởng tự nhiên nên trái rất sạch, đảm bảo an toàn. Trẻ con vui thích thường hái bần xanh, rửa sạch rồi chấm cùng muối ớt hay mắm ruốc, ăn chơi như một thức quà vặt chẳng tốn tiền mua. Vị giòn giòn xen chút chua chát của bần cùng vị mặn của mắm, muối khiến đứa trẻ nào cũng mê mẩn.

Bà con miền Tây cũng sử dụng quả bần để làm nguyên liệu chế biến nên nhiều món ăn khác nhau. Bần có vị chua nên được dùng để nấu canh chua, lẩu cá thay quả me, quả sấu. Món ăn này thường xuất hiện trong bữa cơm mùa hè của các gia đình miền Tây. 

Ngoài ra, người dân địa phương còn hái bần chín để kho cá hoặc dầm với nước canh rau muống, rau khoai lang đều thơm ngon. Đặc biệt, trái bần sau khi nghiền thành bột còn được nấu với đường phèn để làm thành món mứt hấp dẫn.

Món mứt bần có vị chua chua và hương thơm đặc trưng, cùng vị ngọt thanh của đường phèn, tạo thành thức quà bình dị được nhiều người yêu thích. Ngày nay, quả bần còn được chế biến thành nước cốt, mứt để du khách dễ dàng vận chuyển, mua làm quà sau chuyến du lịch xa.

Ngoài trái bần, hoa của cây này khi tạo búp hoặc mới hé nở cũng được thu hái, chế biến thành món gỏi khá hấp dẫn. Hoa bần sau khi hái được tách ra, lấy phần cánh, bỏ cùi và trái nhỏ bên trong rồi đem ngâm nước muối.

Người dân miền Tây thường trộn hoa bần với tép, cá sặc hoặc thịt heo thái nhỏ, thêm giấm chua (hoặc chanh), mắm, đường và nêm nếm gia vị sao cho vừa ăn, làm thành món gỏi đủ vị chua mặn ngọt hấp dẫn.

Không chỉ là loại quả dân dã, dễ tìm, dễ chế biến, bần còn mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe. Trái bần có tính hàn nên có công dụng giải nhiệt rất tốt. Ở một số nơi, bần còn được dùng như một phương thuốc tự nhiên giúp trị tiểu buốt hoặc làm cao giảm bong gân. Chúng còn được xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Canada, Đức, Úc...